In de 17e eeuw is het woord duurzaam voor het eerst opgetekend, ver voordat de samenleving zich druk ging maken over het uitputten van de aarde

.

Eerst nog dit …

Moeten we AI echt omarmen?
Naar aanleiding van drie artikelen in deze Neerlandia over kunstmatige intelligentie stelt hoofdredacteur Peter Debrabandere de vraag wat de gevolgen op langere termijn zijn als we steeds meer gaan steunen op allerlei vormen van artificiële intelligentie. Hierbij gaat hij ook in op het (niet) gebruik van de afkorting ki en het (wel) gebruik van de afkorting ai.

Steeds vaker doen vertaalbureaus een beroep op machinale vertaling

Lees dit artikel

Brieven die een leven vertellen

Schilder en schrijver Jan Veth stierf honderd jaar geleden

Quirine van der Meer Mohr

Op 1 juli 2025 is het 100 jaar geleden dat de schilder en schrijver Jan Veth (1864-1925) overleed. Twee jaar later schreef zijn goede vriend Johan Huizinga over hem een biografie. Veths weduwe, Anna Veth-Dirks, speelde in de totstandkoming van dat boek een belangrijke rol. Zij bewaarde duizenden brieven, een schat aan informatie over het leven van een invloedrijke kunstenaar rond 1900.

Anna bewaarde haar briefwisseling met Jan al vanaf het prille begin … tegen de wens in van Jan, die Anna eens aan het einde van een brief verzocht de brief na lezing te verscheuren

Hoe AI het onderwijs verandert

Gorik Hageman

Artificiële intelligentie (AI) is inmiddels diep doorgedrongen tot het dagelijks leven. Wat ooit gold als toekomsttechnologie, maakt nu al geruime tijd deel uit van alledaagse toepassingen: routeplanners, algoritmische aanbevelingen op streamingdiensten en digitale tools voor lesvoorbereiding en evaluatie. De centrale vraag voor het onderwijs luidt dan ook niet langer óf we AI gebruiken, maar hoe we deze technologie op een kritische en pedagogisch verantwoorde manier inzetten.

Het is belangrijk om niet te vervallen in technofobie of een restrictieve reguleringsreflex

De vreugde van Vlaanderen

Oorlog tussen België en Nederland

Bart Lijdsman

In 2030 is het 200 jaar geleden dat België zich afsplitste van Nederland. De festiviteiten worden voorbereid door niemand minder dan premier Bart De Wever. Hij liet in het regeerakkoord opnemen dat niet alleen het 200-jarig bestaan van België wordt gevierd, maar ook het 50-jarig bestaan van het federalisme.

De wijze waarop België zich losmaakte van Nederland, is fascinerend

Stadspredikanten in opmars

Zingeving in een hectische samenleving

Lawrence Urbain

Kerken zijn op zondag een pak leger dan voorheen. Van een brede katholieke of protestantse volkskerk is allang geen sprake meer. Toch is het een misvatting om te denken dat de vraag naar zingeving verdwenen is. Integendeel. Het fenomeen van de stadspredikant wint aan populariteit: dominees zonder kerk die midden in de samenleving staan en dankzij hun dienstbaarheid een christelijke boodschap uitdragen.

Doordat de stadspastor zich vrij in alle lagen van de bevolking beweegt, kan die een veelheid aan sociale clusters in de samenleving bereiken

Wijnkopers

Een rijke elite in de Lage Landen van de vroegmoderne tijd

Ludo Beheudt

Dat de Lage Landen in de 16e en 17e eeuw het wijnland bij uitstek van het toenmalige Europa waren, is een zelden vermelde waarheid. Wijnland bij uitstek in de vroegmoderne tijd moet dan niet begrepen worden als productieland, maar als handelscentrum. In die draaischijf van de wijnhandel vormden de Hollandse en Vlaamse wijnkopers een welgestelde zakenelite, die mee de economie op de kaart zetten.

Hun aangelengde wijn brengt hun geen koper op, maar zilver en goud

“Pas toen ik mijn verhaal meer als fictie ging benaderen, kreeg ik het van de grond.”

Maria Kager over haar bekroonde debuutroman

Francine Maessen

Maria Kager groeide op als dochter van de onderdirecteur van de Haarlemse koepelgevangenis. Geïnspireerd door haar jeugd, maar ook door James Joyce, Alice in Wonderland en Nabokovs Pale Fire debuteerde ze in 2024 met De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf. Hiermee won ze afgelopen november zowel de juryprijs als de lezersprijs van de Bronzen Uil. Ik sprak met haar over de ontvangst van het boek, autobiografisch schrijven en gevangenisliteratuur.

Dat vond ik ook altijd zo mooi aan ‘Alice in Wonderland’, zo’n heerlijk eigenwijs kind

Grenswoners: toekomstverkenning met jongeren in de grensstreek

Gorik Hageman

“Wonen jullie hier eigenlijk graag?” Het lijkt een simpele vraag, maar ze vormt het vertrekpunt van een project dat dit voorjaar vormgegeven wordt. Als decaan op het Reynaertcollege in Hulst praat ik dagelijks met jongeren over hun leven, hun dromen en hun twijfels. Ik merk hoe vaak de grens in die gesprekken onuitgesproken meespeelt – als fysieke lijn op de kaart, maar evengoed als mentale begrenzing van wat mogelijk lijkt. In het project Grenswoners wordt die grens expliciet onderwerp van gesprek. Niet met experts aan de tekentafel, maar met jongeren zelf.

Grenswoners laat zien dat de grens het begin kan vormen van een gesprek over wat mogelijk is

Hoe duurzaam is duurzaam

Brenda Assendelft

Duurzame energie, duurzame huizen, duurzame voeding, duurzame kleding: er gaat geen dag voorbij of je hoort het woord duurzaam voorbijkomen. Tegenwoordig heeft dit bijvoeglijk naamwoord vaak de betekenis ‘zo min mogelijk grondstoffen verbruikend’ of ‘relatief milieuvriendelijk’. Het woord duurzaam komt echter al heel lang voor in het Nederlands.

“Ik bidde, laet ons wat lekkers doch dujrzaems toekomen”

Ons brein faciliteert taalverandering via gesprekken

Zal artificiële intelligentie taalverandering versnellen?

Peter Dekker

Hoe verspreidt taalverandering zich van een spreker naar een hele bevolking en welke rol spelen processen in ons brein hierin?

Wanneer een AI-model weer getraind wordt op ons veranderde taalgebruik, zou de verandering nog kunnen versnellen

Column | Jezelf worden

Mira Feticu

“Do you know how smart I am in Spanish?”, vraagt Sofia Vergara in een praatprogramma. Het publiek juicht. We zijn allemaal slimmer in onze moedertaal. Maar sommigen van ons ook bitterder of gedeprimeerder of helemaal niet beroemd. Nabokov is via een andere taal dan zijn moedertaal Nabokov geworden, Joseph Conrad werd ook in het Engels Joseph Conrad.

Taal opent niet alleen ons brein, maar ook onze ziel

Ook een goed zeeman wordt wel eens nat

Spreekwoorden en zegswijzen uit het zeemansleven

Marinus A. van den Broek

Nederlanders hebben altijd bekend gestaan als een zeevarend volk, een feit dat duideljike sporen heeft achtergelaten in hun taalgebruik.

Een vrouw en een kip zijn de pest op je schip

AI verovert de vertaalwereld – maar wat blijft mensenwerk?

Lieve Macken

De digitale revolutie heeft het vertaalvak ingrijpend veranderd, met name door de opkomst van geavanceerde automatische vertaalsystemen.

Het is dan ook aan ons om AI niet louter als bedreiging te zien, maar als een hulpmiddel dat ons werk kan verrijken, zolang we de unieke waarde van de mens niet uit het oog verliezen

Kroniek

De grens als kans: van hinderpaal naar hefboom
Ludwig Caluwé

Samenwerking over de grens stuit vaak op obstakels. In het verleden werden pogingen ondernomen om die op te lossen, maar zelden op een systematische manier.

Vers uit de tuin: dichters over tuinen en natuur
Caroline Baetens

Wat gebeurt er als je een tuin in verzen probeert te vatten? In de 17e eeuw tracht een groep dichters de schoonheid van Nederlandse tuinen in poëzie uit te drukken. Zo ontwikkelt zich een nieuw lyrisch genre, het hofdicht, dat in geen enkele taal zo populair wordt als in het Nederlands.

Tentoonstelling Vers uit de tuin: Constantijn Huygens over mens, tuin en natuur
Huygens Museum in Voorburg | 3 april tot 28 september 2025

ANV

Jouw wereld in een boek
Op 9 mei 2023 werd voor de tweede keer de ontmoetingslunch Jouw Nederlands op de kaart georganiseerd met dit keer het thema jeugdliteratuur. Leerlingen uit het voortgezet/secundair onderwijs en studenten uit Nederland en Vlaanderen gingen met elkaar en met experts in gesprek over hun enthousiasme voor lezen. Centraal stond de vraag of het aanbod van boeken wel gevarieerd genoeg is voor alle jongeren in de samenleving.

Boek in de kijker

De Legenda aurea in het Nederlands
Ludo Beheydt

Jacobus de Voragine, Legenda aurea: Levens van de heiligen,
Vertaald en ingeleid door Ton Hilhorst en Carolien Hilhorst-Boink,
Boom, Amsterdam
ISBN 978 90 244 3312 4, 1031 pp.
Prijs: € 67,50.

Recensies

De constructie van een constructie
Frank Judo

Els Witte, Natievorming in Belgë: Tweehonderd jaar historische representaties rond 1830,
Monteau,
Antwerpen, 2024
ISBN 978 90 223 4083 7,
494 pp.
Prijs: € 39,99

Verklaring of verdediging? Hoe publieke figuren hun controversiële uitspraken recht praten
Piet van Sterkenburg

Ronny Boogaart, Henrike Jansen & Maarten van Leeuwen,
Maar zo bedoelde ik het niet: Hoe we recht praten wat krom is,
Thomas Rap,
Amsterdam, 2024,
ISBN 978 94 004 1090 9,
328 pp.
Prijs: € 22,99.

Vlaanderen op het internationale toneel, vanop de eerste rij beschreven
Harry De Paepe

Axel Buyse, Klein Vlaanderen, Groot Buitenland
Ertsberg,
Antwerpen, 2024
ISBN 978 94 647 5097 3,
160 pp.
€ 22,95

Twee Nederlanders schrijven over Frans-Vlaanderen
Wido Bourel

Erik Driessen, Verborgen taal: Het vergeten verhaal van de Nederlanden in Frankrijk,
Prometheus,
De tekstkenner,
Sint Jansklooster, 2024
ISBN 978 94 651 1035 6,
191 pp.
Prijs: € 19,95

Jan Pekelder, Verboden Vlaams te spreken: Het verhaal van een Nederlandse streektaal in Frankrijk,
Lias,
Amsterdam, 2025,
ISBN 978 90 880 3150 2,
222 pp.
Prijs: € 19,99

Grenze(n)loze taal
Miet Ooms

Kristel Doreleijers & Jos Swanenberg (red.), Grenze(n)loze taal: Een veelzijdige blik op taalvariatie,
Sterck & De Vreese
Gorredijk, 2025
ISBN 978 94 647 1300 8,
240 pp.
Prijs: € 24,90.

Column | Malvoëlfees

Pieter-Bas van Wiechen

Ik ben niet zo’n dierenliefhebber. Wat dat betreft is Zuid-Afrika niet het ideale land voor een type als ik. Al die wildparken en bergen vlees op de braai. Je zou er bijna vegetariër van worden. Toch maak ik een uitzondering voor één dier: de struisvogel. Als ik zo’n beest zie bewegen, onbeholpen, als geboren in een verkeerd lichaam, verschijnt er steevast een grote glimlach op mijn gezicht.

Des zeemans
allerbest kompas
is een gevuld
jeneverglas