Neerlandia
Inhoud nummer 4 2024 | jaargang 128

Kat sticht brand
krantenbezorger helpt
.
Eerst nog dit …
Besparen op taal en cultuur
Hoofdredacteur Peter Debrabandere laat zijn licht schijnen over de gewenste bezuinigingen van het Nederlandse kabinet in het hoger onderwijs en wetenschapsbeleid. Dit kabinet heeft ook het voornemen om het oprukkende Engels een halt toe te roepen, zelfs terug te dringen om het Nederlands weer meer ruimte te geven. Maar Debrabandere vreest ervoor dat de monsterbesparingen ook het effect kunnen hebben dat uitgerekend het Engels versterkt uit de strijd komt.
Lees dit artikel
De Nederlandse regering wil het Nederlands beschermen, maar beschadigt het indirect met haar megabesparingen, want die zullen in de eerste plaats de opleidingen treffen die het al moeilijk hebben
Waar de taal sprankelt en schittert, is het Nederlands op z’n best
Visser-Neerlandiaprijs voor Lotte Jensen
De Visser-Neerlandiaprijzen 2024 zijn toegekend aan Herman Van Goethem en Lotte Jensen. De laudatio voor Lotte Jensen werd uitgesproken op 2 november 2024 door Nelleke Noordervliet in ‘s-Hertogenbosch.

Een laboratorium is misschien niet zo snel af te breken, maar een vakgroep in de letteren wordt heel simpel opgeheven
Waarheidsvinding ten dienste van schuldinzicht en gerechtigheid
Visser-Neerlandiaprijs voor Herman Van Goethem
De Visser-Neerlandiaprijzen 2024 zijn toegekend aan Herman Van Goethem en Lotte Jensen. De laudatio voor Herman Van Goethem werd uitgesproken op 2 november 2024 door Jan Deboutte in ‘s-Hertogenbosch.

67 jaar na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog en de gruwel van de genocide op de Europese Joden, de Roma en de Sinti werd in België op de locus delicti een museum gewijd aan de Belgische casus van de Holocaust
De Vlaamse landbouw: quo vadis?
Klimaat, biodiversiteit, toenemende wereldbevolking, duurzaamheid, hernieuwde energie … De impact van de landbouw en in het bijzonder de intensieve veeteelt wordt bij tal van hedendaagse uitdagingen in de maatschappij gebruikt en/of misbruikt. De ene keer als oorzaak, als boosdoener; de andere keer als slechtoffer, als oplossing.
Bruno Vandorpe is docent dierlijke productie & landbouweconomie aan de Hogeschool VIVES en zet de feiten en cijfers op een rij waarna hij de vraag stelt of het strategisch een slimme zet is om in de huidige context onze voedselproductie te outsourcen.
Wanneer duurzaamheid verengd wordt tot enkel het ecologische aspect, ontstaat, onterecht, al vlug de breuklijn landbouw-natuur.
Een dag onder De Mensen
Een Vlaams productiehuis verbindt NPO en VRT
Het charmante productiehuis De Mensen in Zaventem heeft een portfolio aan titels in alle genres. Vorig jaar sloot De Mensen een overeenkomst met NPO en VRT om in de komende jaren gezamenlijk in coproductie programma’s te ontwikkelen en produceren. Regisseur en romanschrijver Ruud van Gessel verbleef een dag onder De Mensen op zoek naar hun geheim.
“Wij werken ook voor streamers, maar we moeten het samen doen omdat er in zowel Nederland als België veel talent is. Bij de makers en de mensen achter de camera”

Abraham Hans, een slapende reus
Onderwijzer, schrijver en journalist met oog voor onrecht en armoede
Paul Catteeuw vindt het haast onbegrijpelijk dat de naam Abraham Hans in de nevelen der tijd is opgegaan en daarom brengt hij deze vergeten pionier onder de aandacht. Naast chroniqueur, journalist, leerkracht en schrijver van volksverhalen is Abraham Hans vooral, na Conscience, de man die de Vlaamse jeugd in de eerste helft van de 20e eeuw leert lezen.

Op die manier wordt hij niet de leraar van een Antwerps klasje, maar van heel het Vlaamse land
700 jaar loodsen op de Schelde
De rol van het Belgisch loodswezen in zeven eeuwen Nederlandse Loodsengeschiedenis
Anne Doedens en Matthieu Borsboom zijn de schrijvers van Gepeild verleden: 700 jaar Loodsengeschiedenis in Nederland. In het boek is veel aandacht voor het Belgische loodswezen, wat niet meer dan logisch is gezien de betekenis van de Schelde sedert haar openstelling – onder Nederlands protest – in 1792. In Neerlandia geven de auteurs een tipje van de sluier.

Anne Doedens & Matthieu Borsboom,
Gepeild verleden: 700 jaar loodsengeschiedenis in Nederland,
Waanders uitgevers,
Zwolle, 2024
ISBN 978 94 6236 2546 4
192 pp.
Prijs: € 32,50
In de 21e eeuw werken de Nederlandse en Belgische loodsen prima samen
Huijbert Visnich maakt Perzië tot een succesvolle handelspost
… maar houdt zich niet aan de regels van de VOC
In deze nieuwe aflevering in de reeks Als de Lage Landen te klein zijn schrijft Bonny Wassing over Huijbert Visnich die in 1623 voor de VOC een kantoor in Perzië opent om zijde te exporteren naar de Republiek. Shah Abbas I zwaait de scepter in de nieuwe hoofdstad Isfahan. De stad blinkt uit in architectonische hoogstandjes op het enorme plein de vorm van moskeeën en een arcade met winkels. Shah Abbas is gefascineerd door het Westen en wil zijn geïsoleerde land meer openstellen voor invloeden van buitenaf. Het wordt een zeer groot succes voor beide landen, maar met Visnich loopt het niet goed af.

Verbeelding nodig om het perspectief weer te verwijden
Een oproep aan kunstenaars
Regisseur en acteur Paul Sin Nam Rigter won met zijn scenario The Grass Route de Visser-Neerlandiaprijs voor Scenario. Deze prijs beloont het beste scenario voor een nog te produceren speelfilm. De prijs werd uitgereikt op 21 september 2024 op het Nederlands Film Festival tijdens de Dag van het Scenario van het Netwerk Scenarioschrijvers. In zijn dankwoord verwijst de laureaat naar het hoofdlijnenakkoord van de Nederlandse regering dat ertoe leidt dat het perspectief vernauwt en verengt. Om het perspectief weer te verwijden doet hij een oproep aan kunstenaars om hun verbeelding als belangrijkste eigenschap te blijven gebruiken en die in te zetten om het perspectief weer te verwijden.

Glossen, glossaria en vocabularia
Een taalkundige mekka van kennis en wetenschap
Docenten van aankomende clerici vertrouwden al hun kennis en opvattingen bij voorkeur toe aan het Latijn. Dat leidde ertoe dat hun studenten bij het lezen van teksten notities in de volkstaal maakten bij moeilijke Latijnse woorden en constructies. Dat gebeurde vooral bij het lezen en herkauwen van de Bijbel. En zij deden dat in de marge van een tekst, tussen de regels en soms ook gewoon in een tekst achter een woord, als daar plaats was. Deze notities noemen we Glossen. In dit artikel stoft Piet van Sterkenburg de geschiedenis van dit onderwerp af.

Glossaria zijn vooral pedagogische leermiddelen om een taal te leren
Friese proef met drank in verkeer
Onbedoelde humor in taal
Versprekingen en verschrijvingen zijn in de communicatie tussen mensen aan de orde van de dag. Dikwijls sorteren dergelijke uitglijders ongewild en onbedoeld komische effecten. Maar het zijn niet altijd versprekingen of verschrijvingen die op onze lachspieren werken. Met voorbeelden toont Marinus A. van den Broek aan dat bepaalde verkeerd gebruikte termen of uitspraken vaak te wijten zijn aan een gebrek aan kennis.
Bliksem verstoort chaos treinverkeer
Woke en antiwoke in de Landen (3)
En (dus ook) in het Nederlands
In het laatste deel van het drieluik over woke gaat taalkundige Ad Foolen onder meer in op individuen in groepen die zich sterk persoonlijk profileren als woke of antiwoke en die daardoor een voortrekkersrol vervullen of juist het slachtoffer worden van de spanningen. Maar ook behandelt hij de constatering dat de samenleving last heeft van bubbelficatie waartegen de remedie ontbubbelen is: je niet meer blindelings overgeven aan zoekmachines die informatie filteren en op jouw specifieke interesse afstemmen, zodat je in een filterbubbel terechtkomt. De auteur heeft in de drie artikelen slechts een deel van de vocabulaire behandeld die men in de media tegenkomt zonder de lezer een standpunt te willen aanpraten. Hij hoopt met zijn drieluik een kleine bijdrage te hebben geleverd aan een beter begrip van standpunten van anderen.
De afgelopen jaren zijn standbeelden verwijderd of voorzien van een extra toelichting.
Column | Littekens
Mira Feticu schrijft dat ze geen talenknobbel heeft, maar ze weet wel hoe groot, hoe belangrijk, hoe machtig en mooi de taal is.
Taal is een instrument, maar een zeer gevoelige, een wond, een litteken
ANV
100e sterfdag Hippoliet Meert
Op 23 november 2024 was het de 100e sterfdag van de Vlaamse leraar Nederlands Hippoliet Meert. In 1893 maakte hij een studie over het Nederlandse taalgebied , waarin hij o.a. de Alliance française en het Alldeutscher Varband noemt. Meert weet wat het Nederlands nodig heeft: “een verbond van alle Nederlandssprekenden over de gehele wereld die gehecht zijn aan hun eigen taal: een algemeen nederlands verbond.” Twee jaar later werd naar aanleiding van Meerts voorstel op 27 april 1895 het ANV opgericht.
Nieuwjaarsbijeenkomst 2025
Op zaterdag 25 januari 2025 houdt het ANV zijn nieuwjaarsbijeenkomst in het Klooster van de Grauwzusters in Antwerpen. De Nieuwjaarslezing wordt gehouden door prof. dr. Jacqueline Bel, hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde (Multatuli-leerstoel) aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Grensoverschrijdende samenwerking in de gezondheidszorg
Op initiatief van het ANV vond op 19 november 2024 in Brussel een symposium plaats over de knelpunten in de samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen op het gebied van de gezondheidszorg. Belgische, Nederlandse en Vlaamse overheden en het onderzoeksinstituut ITEM, organiseerden met steun van DG Santé van de Europese Commissie dit gewenste symposium waarin de patiëntenrichtlijn van 2011 centraal stond. Het symposium is erin geslaagd om een aantal problemen te schetsen die de samenwerking in de weg staan en waarmee betrokken organisaties aan de slag kunnen.
Kroniek
Eva Crutzen bekroond met de Hustinxprijs voor dramaschrijvers
De vakjury van de Hustinxprijs voor dramaschrijvers heeft de prijs voor 2024 toegekend aan Eva Crutzen. Zij wint deze prijs voor haar komische dramaserie Bodem. De Hustinxprijs voor dramaschrijvers wordt afwisselend toegekend aan een Vlaamse en Nederlandse dramaschrijver. De uitreiking was op 22 november 2024 in het stadhuis in Maastricht.

Gouden Televizier-Ring voor Dwars door de Lage Landen

Engelstalige titels voor Nederlandse producten
In haar recensie in Trouw van de tentoonstelling Unravel: The power and politics of textile in art in het Stedelijk Museum, Amsterdam stelt Joke de Wolf de vraag waarom voor een Engelstalige titel is gekozen.
De eerste generatie vrouwen uit Turkije in Nederland

De tentoonstelling Je moest eens weten vertelt 22 unieke verhalen, vergezeld van foto’s uit familiealbums, (video)interviews en nieuwe portretten die fotograaf en kunstenaar Çiǧdem Yüksel maakte.
Tot 25 mei 2025 te zien in het Nederlands Fotomuseum, Rotterdam.
Boek in de kijker
Op zoek naar de Nederlandse wortels van New York
Paul van Velthoven

Philip Dröge, De Tawl: Hoe de Nederlandse taal (bijna) Amerika veroverde, Unieboek/Het Spectrum, Amsterdam, 2023
ISBN 978 90 003 9000 7, 256 pp.
Prijs: € 24,99.
Recensies
Oude Vlaamse meesters opnieuw bekeken
Ludo Beheydt

Matthias Depoorter, De Vlaamse meesters: Van Eyck tot Bruegel,
Ludion, Brussel, 2023
ISBN 978 94 930 3991 9,
280 pp.
Prijs: € 49,-
Clichés over de middeleeuwen ontkracht
Hendrik Callewier

Jonas Roelens & Nathan van Kleij (red.), Middeleeuwse medemensen: De clichés over de donkere eeuwen voorbij,
Ertsberg, Deurne, 2023,
ISBN 978 94 647 5037 0,
337 pp.
Prijs: € 29,50
Omstreden huwelijk of koningsdrama?
Bob Duijvestijn over Willem en Henriette
Frank Judo

Bob Duijvesteijn, Een koningsdrama: Het huwelijk van koning Willem I met gravin Henriette d’Oultremont op basis van hun brieven,
Verloren, Hilversum, 2024,
ISBN 978 94 645 5121 1
184 pp.
€ 25,-
Op wandel door de Lage Landen
Ludwig Caluwé

Lus De Ridder, De kleine wandelgids 2: 25 nieuwe bijzondere routes in Vlaanderen
Luster, Antwerpen, 2023,
ISBN 978 94 605 8344 5,
224 pp.
Prijs: € 21,95

Quinten Lange, De allermooiste wandelroutes van Nederland
ANWB, Den Haag, 2024
ISBN 978 90 180 5301 7,
144 pp.
Prijs: € 24,99
Column | Onze moslimbroeders van de Kaap
Journalist Pieter-Bas van Wiechen heeft sinds september 2023 Kaapstad als zijn nieuwe standplaats waar hij verhalen over zuidelijk Afrika maakt. Ook voor Neerlandia. Dit keer gaat zijn column over de jaarlijkse wedstrijd van mannenkoren in en rond Kaapstad, ooit opgericht om het Afrikaans in leven te houden onder Kaapse Maleiers, van wie de voorouders door de VOC als tot slaaf gemaakten naar de Kaap werden gebracht.

Van mijn wachtgeld studeerde ik 5000 jaar
oude geneeskunde