Ruud van Gessel

Vorig jaar won Simon Weeda de Visser-Neerlandiaprijs voor scenario met zijn inzending VUUR. Het winnende scenario gaat over een jongen die door Noord-Europa reist op zoek naar wildernis. Maar als hij die eindelijk heeft gevonden, wordt hij overvallen door een bosbrand en moet hij tot het uiterste gaan om te overleven. “De constante dreiging van het vuur is fantastisch geschreven. Elke scène, elke actie, elke handeling die De Jongen doet, draagt bij aan de drive van het verhaal. Hij duwt zichzelf in weerwil van zichzelf steeds dieper in een put.”, aldus de jury. Juryvoorzitter Ruud van Gessel en Simon Weeda bleven met elkaar in contact.

Jij hebt een grote staat van dienst als schrijver van literair werk in alle genres, waaronder die van de podiumkunsten. Nu een scenario voor een speelfilm.
Ja. Meer doen met film is altijd een wens geweest voor mij. Hopelijk is dit een goed visitekaartje.

REE
Het is een chaos van maaiende poten en armen in rondrazend water en bloed en rook en as en vonken.
DE JONGEN verzuipt haast maar weet het vel op de rug van het ree beet te pakken.
Trekt het beest naar zich toe.
Duwt het onder water.

Je bent een natuurmens. Is De Jongen in het scenario deels autobiografisch?
Ah, betrapt! Dat is het nadeel van iemand De Jongen noemen natuurlijk. Lange tijd was het gewoon De Mens, maar dat leest behoorlijk pretentieus. Heb ik hem toch maar een gender gegeven.

De Jongen is echt iemand anders dan ik – impulsiever, heethoofdiger – maar ik kon bij het schrijven wel putten uit eigen ervaringen. Ik heb veel in mijn eentje gelift en gekampeerd, liefst zo afgelegen mogelijk. En daarbij ook domme dingen gedaan. Het is bij mij niet zo ver gekomen als in het scenario, maar ik heb wel dagenlang door de rook gelopen en elke ochtend mijn tent moeten schoonkloppen omdat er as op zat. Het onderwerp is me niet vreemd.

Bij die reizen hoorde ik ook hoe langer hoe meer verhalen over de toename van bosbranden. Vaak van mensen die juist de wildernis opzoeken in een poging beter in balans te leven met de natuur. Helaas is de natuur niet altijd meer in balans. Je kunt aan de menselijke invloeden niet zomaar ontsnappen. Onze invloed is overal. Dat vind ik een pijnlijke realisatie.

VISSEN
DE JONGEN begint uit te werpen.
En in te halen.
En uit te werpen.
En in te halen.
De vissen springen. In de verte. Zijn aasje komt niet eens in de buurt.

In VUUR is klimaatverandering intens en dramatisch beschreven zonder belerend te zijn. Was dit relevante thema een van de voorgenomen lagen in het scenario toen je begon te schrijven?
Zeker. Ik zoek eigenlijk al jaren naar manieren om klimaat en milieu te behandelen zonder dat het droog wordt, of al te letterlijk. Het is lastig. Het grootste probleem van onze tijd lijkt soms helaas behoorlijk saai. Cijfertjes en trends, uitgesmeerd over jaren en jaren.

Toen ik hoorde van de Visser-Neerlandiaprijs voor scenario, was ik een toneelstuk aan het schrijven waarbij ik precies daarmee worstelde: allerlei subtiele omwegen zoeken om de relatie tussen mens en milieu te bespreken. Alles moest netjes en genuanceerd, te meer omdat het over bestaande mensen ging.

Daarom had ik eigenlijk totaal geen tijd om nog iets anders te schrijven, laat staan een heel scenario. Maar voor ik het doorhad, stond het al op papier. De bosbrand maakt klimaatverandering acuut en beeldend en concreet. Het was heel bevrijdend om het thema op deze manier te belichten. Geen duiding, geen achtergronden of oplossingen of schuldvraag. Gewoon beeld en actie.

LIFTEN
Hij wast en koelt zich af in een wel erg laagstaande rivier.
Hij stapt uit een auto na een lift, en krijgt drie, vier flesjes water toegestopt.
Hij slaapt overdag, langs de snelweg, onder een van de duizenden zonnepanelen in een uitgestrekt grasveld.

Misschien is het idee van grote natuurbranden voor ons in de Lage Landen nog als een ver-van-mijn-bedshow of als een literair trucje, maar ik woon aan de rand van de Veluwe en vroeg of laat gaat het daar mis. We zijn daar niet op bedacht, volgens mij.

Met het winnen van de prijs heb je kennisgemaakt met de wereld van speelfilmproducenten. Voor een scenarist een groot avontuur. Wat waren je eerste indrukken?
Heel prettig. Veel producenten hebben uitgebreid de tijd genomen voor inhoudelijke gesprekken. Het kwam mij allemaal heel open en gastvrij voor, maar ik had dan ook de prijs in mijn achterzak. Ik kan me voorstellen dat dat nieuwsgierig maakt.

Zijn er concrete ontwikkelingen bijvoorbeeld in de vorm van een optie op het scenario?
Ik geloof dat het traditie is om daar heel mysterieus over te doen, maar er is zeker interesse, ja. Film gaat traag natuurlijk, maar dat past wel bij me. Volgens mij komt het helemaal goed.

HAND
Hij kijk langzaam, met tegenzin, naar beneden. Naar zijn hand.
Geel en paars en rood.
Wijs- en middelvinger staan niet zoals ze horen te staan.

VUUR leest als een film. Elke handeling en scène ziet de lezer voor zich. Na de producent komt de regisseur. In hoeverre ben je als scenarist willend om mee te gaan in aanpassingen in het scenario?
Ik ben lang genoeg toneelschrijver om te weten: schrijven is herschrijven. Dit scenario biedt sowieso nog kansen om het door te ontwikkelen, en dat doe ik graag in overleg. Ik zal niet snel in zee gaan met een artistiek team dat de hele boel wil omgooien, maar ik verwacht ook niet dat dat zal gebeuren. Als een regisseur interesse heeft in dit verhaal, staan onze neuzen waarschijnlijk al behoorlijk dezelfde kant op. Zolang we samenwerken aan de beste versie van deze film, ben ik een blije schrijver.

SCHUILEN
Tegen de rook legt hij T-shirt en broek over zijn hoofd heen. Zo ligt hij, halfnaakt op de rotsen terwijl de rook om hem heen golft, de as op hem neerdaalt.
Hij hoest.
Hij sluit zijn ogen.

Ben je bezig met een nieuw filmscenario of zijn er ontwikkelingen die op dit moment voorgaan?
De komende tijd roept het theater weer. Ik ben op het moment bezig met meerdere voorstellingen en ook het begeleiden van enkele beginnende schrijvers. Altijd erg leuk. Dus het is druk zat. Een nieuw scenario schrijven zou nu niet handig zijn. Dat gezegd hebbende: juist als het druk is, gaan er vaak ideeën kriebelen, dus ik ben inderdaad rustig begonnen aan iets nieuws.

Een korte selectie uit zijn rijk en divers oeuvre:

• We Dansen op je Graf, eenakter over zussen in de rouw, TG The Locals, regie Ferry Spigt, mei 2011, selectie 23e editie Festival International de Théâtre Universitaire de Casablanca (aldaar winnaar Best Play, september 2011)
• Crashen / Cleo en Lex, muziektheater over een aan lager wal geraakte diva, productie Blau Hynder, regie Dick Hauser
• Kindertroonrede, 2015-2016, geschreven a.d.h.v. inzendingen van kinderen; voor Het Nationale Theater, 2017-2021 |
• Broos, poppentheatervoorstelling over de zorg in tijden van corona; tekstbijdragen samen met Rob de Graaf; Studio Peer, regie Rosa Peters, Ida van Dril en Fred Delfgaauw; 2022-heden

Samenstelling jury Visser-Neerlandiaprijs voor scenario 2023: Ruud van Gessel (voorzitter), Una Kreso, Raf Njotea, Eric Taelman en Patrice Toye.

Ruud van Gessel is regisseur en romanschrijver. Met een achtergrond als cultuurhistoricus speelt de mens altijd een hoofdrol in zijn werk. Deze zomer verschijnt zijn nieuwe roman De Cava Dagboeken en regisseert en produceert hij de documentaire Total Verrückt – Het tragische verhaal van Gruppe Bühne Lager Westerbork.
Contact: info@ruudvangessel.nl.

Dit interview is gepubliceerd in Neerlandia 2024/2.

Naar boven