Plotseling zit er niet langer pap in de benen en is men weer in staat het tempo op te voeren of de pees erop te zetten en flink door te kachelen, zodat de snee er goed in zit, dit alles onder het motto de dood of de gladiolen!

.

Eerst nog dit …

Minder of meer Engels aan de universiteit?
hoofdredacteur Peter Debrabandere

In Nederland zijn de mogelijkheden om aan de universiteit in het Engels te studeren en doceren, de voorbije decennia bijna ongeremd uitgebreid. In Vlaanderen zijn die mogelijkheden door een striktere wetgeving beperkter gebleven. In Nederland wordt nu vanuit meerdere hoeken gepleit voor een inperking van de mogelijkheden om in de academische wereld van het Engels gebruik te maken. In Vlaanderen wordt daarentegen steeds meer druk gezet op de door de pleitbezorgers van meer Engels als verstikkend ervaren regelgeving. Lees verder

Sommigen voelen zich nu ongewenst in Nederland, ervaren discriminatie en vinden het oneerlijk dat ze twee vreemde talen (Engels én Nederlands) zullen moeten leren om als wetenschapper in Nederland te mogen blijven werken, terwijl de Nederlanders zelf alleen maar Engels hoeven te leren.

Lees dit artikel

Kunst en cultuur zijn niet aan grenzen gebonden

Visser-Neerlandiaprijs voor Annick Schramme
Joop Daalmeijer

Annick ken ik al wat langer. We waren in de jaren negentig alle twee lid van een uiterst geheim genootschap. Maar heel weinig mensen waren op de hoogte van het bestaan van deze organisatie. Het gaat om het CVN, de commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland. Het woord cultuur wordt in brede betekenis gebruikt. Voluit is het namelijk: Verdrag inzake de samenwerking op het gebied van cultuur, onderwijs, wetenschappen en welzijn tussen de Vlaamse Gemeenschap in het Koninkrijk België en het Koninkrijk der Nederlanden. Prachtig dat de handtekeningen van de regeringen in 1995 onder zo’n overeenkomst werden gezet. Alleen, de ministers hebben de papieren in hun tas gestopt en ze daar nooit meer uit gehaald. Een paar ambtenaren wisten van het bestaan, maar hebben ook hun mond gehouden. Dat scheelde weer een hoop werk.

In de raad heeft Annick haar stempel gedrukt op veel adviezen. Ze koos daarbij altijd voor een wetenschappelijke benadering van het thema en bracht daarmee verdieping aan

Werken aan het herstel van het oude hertogdom Brabant

Visser-Neerlandiaprijs voor Wim van de Donk
Geert Bourgeois

De Visser-Neerlandiaprijzen worden uitgereikt aan personen met een speciale inzet voor de bevordering van de Vlaams-Nederlandse relaties en aan personen die een brede maatschappelijke verdienste hebben, in het licht van het testament van de heer Visser, de Nederlander met joodse wortels die op het einde van de Tweede Wereldoorlog met grote moed de dood verkoos boven zijn uitlevering aan de nazi’s. Het is mij een grote eer om de laudatio uit te spreken voor een academicus die op bijzondere wijze beide vereisten bijeenbrengt in zijn persoon. Ik heb Wim van de Donk leren kennen in zijn hoedanigheid van commissaris van de Koningin – later van de Koning – in Noord-Brabant. Tevoren had hij zijn sporen al ruim verdiend, onder meer als bestuurskundige, en als voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid – een organisatie waar velen in Vlaanderen naar opkijken. Wim is ook voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei – ter herdenking van de Tweede Wereldoorlog en de Bevrijding. Ook dat bindt hem aan Vissers testament.

Wim gelooft in een zo nauw mogelijke samenwerking, over de grenzen heen, van zijn provincie met de rest van het oude hertogdom en met zijn belangrijkste staatkundige erfgenaam, de huidige deelstaat Vlaanderen

Lichtgewichten en kleine persoonlijke wissewasjes

Fixdit komt op voor de vrouw in de literatuur
Nienke van Leverink

Wanneer je geïnteresseerd bent in gender en literatuur, kom je soms voorbeelden van ongelijkheid tegen waarom je in eerste instantie moet lachen, omdat ze te potsierlijk zijn om waar te zijn. Dan lees je ergens dat de jury van de Libris Literatuurprijs in 2007 de door vrouwelijke auteurs ingezonden boeken lichtgewicht of kleine persoonlijke wissewasjes zou noemen. Of je hoort dat Hella S. Haasse (winnaar van de Constantijn Huygensprijs, P.C. Hooftprijs en Prijs der Nederlandse Letteren) slechts een voetnoot zou zijn in het gezaghebbende Geschiedenis van de Nederlandse literatuur tussen 1885 en 1985 van Ton Anbeek.

In september 2022 verscheen een manifest van Fixdit bij Uitgeverij De Geus: Optimistische woede: Fix het seksisme in de literatuur. In de inleiding wordt de lezer aangesproken met een activistisch Lezer! “Genderongelijkheid in de letteren is een spiegel”, schrijven de auteurs, “het toont hoe we met elkaar omgaan in de samenleving, hoe we elkaar (en onszelf) zien.”

Fixdit pakt die ongelijkheid met meerdere projecten aan. In juni 2021 verscheen de eerste podcastaflevering, waarin elke twee maanden Annelies Verbeke en Jannah Loontjes met een aantal gasten een literair meesterwerk van een vrouw bespreken. De podcast trapte af met Een revolverschot van Virginie Loveling uit 1911.
Salamanderpockets zorgde voor een nieuwe uitgave.

Schrijverscollectief Fixdit streeft naar meer diversiteit in de canon en de literaire wereld. Door o.a. acties, essays, open brieven en gesprekken wil Fixdit het bewustzijn over genderongelijkheid in de letteren vergroten en de canon uitbreiden met werk van belangrijke vrouwelijke auteurs.

Het gekleurde narratief

Beeldvorming over Zuid-Afrika in literatuur, vertaling en media
Luc van Doorslaer

Nationale en culturele beeldvorming is een complex maatschappelijk gegeven dat, paradoxaal genoeg, in een zich globaliserende wereld aan belang lijkt te winnen. Het verspreiden van een ‘correct’ nationaal zelfbeeld, de zogenaamde nationbranding, is voor heel wat staten een ambitie die breed wordt uitgedragen, met diplomatieke, politieke, economische, maar ook culturele middelen.

Een bekend voorbeeld daarvan is China, dat als onderdeel van een soft-powerstrategie een breed vertaalprogramma Chinees-Engels heeft opgezet. Het heeft de expliciete doelstelling om positieve nationale zelfbeelden en culturele waarden te exporteren en zo China’s internationale uitstraling te vergroten.

Naast de export van een zelfbeeld is er ook de andere kant van de interactie, namelijk de beeldvorming in de doelcultuur. Daar wordt het geëxporteerde zelfbeeld een beeld van de ander, dat sterk kan verschillen door de andere achtergronden, gevoeligheden en actoren. Het is dat laatste wat we hier bekijken voor Zuid-Afrika: hoe wordt Zuid-Afrika in Nederlandstalige literatuur en media gerepresenteerd? Voor alle duidelijkheid: het gaat dus niet om hoe Zuid-Afrika is, wel hoe het wordt voorgesteld in Nederlandstalig discours. Dat is een essentieel verschil tussen de studie van identiteit (identity studies) en van nationale en culturele beeldvorming (imagologie).

Het journalistieke beeld is gedifferentieerder dan de sterke focus op sociale en raciale thema’s in de literaire receptie

De meest Nederlandse van de Vlaamse primitieven: Dieric Bouts

Ludo Beheydt

Van 20 oktober 2023 tot 14 januari 2024 presenteert Museum M in Leuven een grote overzichtstentoonstelling over Dieric Bouts (ca. 1410-1475), de oude Vlaamse meester die gewoonlijk in één adem genoemd wordt met Jan Van Eyck en Rogier Van der Weyden. Leuven presenteert Bouts in een radicale confrontatie met de beeldcultuur van vandaag. Niet als een vrije kunstenaar van l’art pour l’art, maar als een beeldenmaker in opdracht van de stad. In 1472 werd Bouts immers benoemd tot stadsschilder van Leuven, maar hij was afkomstig uit de buurt van het Hollandse Haarlem en als zodanig verbonden met twee culturen.

Daardoor behoudt de tafel ook het karakter van een altaar, waarop de priester symbolisch het
transsubstantiatieritueel uitvoert

Internationale Gespreksdag brengt taal- en cultuurorganisaties bij elkaar

Een gesprek met dagvoorzitter Peter Debrabandere
Ingrid Glorie

Op 18 november 2023 vond in Gent de 22e Internationale Gespreksdag plaats. De Internationale Gespreksdag laat Nederlandse, Vlaamse en Noord-Franse organisaties elk jaar opnieuw een paar uur lang met elkaar praten over aandachtspunten van de Nederlandse taal en cultuur. Peter Debrabandere, hoofdredacteur van Neerlandia, treedt als dagvoorzitter op. Wat gebeurt er tijdens zo’n Internationale Gespreksdag? Wie doen eraan mee? En wat is het rendement?

Deelnemende organisaties Internationale Gespreksdag 2023
ANV, Andries Steven Kring / Cercle Andries Steven, Beweging Vlaanderen-Europa / 11-daagse Vlaanderen Feest!, deBuren, Europa der Volkeren, Genootschap Onze Taal, Instituut voor de Nederlandse Taal, La Maison du Néerlandais / Het Huis van het Nederlands, Marnixring Internationale Serviceclub, Nederlands Onderwijs in het Buitenland, Ons Erfdeel, Orde van den Prince, Pacificatielezingen, Pro Flandria, Vereniging Vlaamse Academici, Vlaams-Zuid-Afrikaanse Vereniging, Vlamingen in de Wereld, Willem de Zwijgerstichting, Zuid-Afrikahuis Nederland

“Het is mijn persoonlijke overtuiging dat we er vrede mee moeten hebben dat de kracht van de Internationale Gespreksdag het netwerken is”

De derde kathedraal

Bart Lijdsman

U weet al dat de trein in Antwerpen aankomt in een kathedraal. De mooiste gotische toren van de wereld is die van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen. Sinds kort is Antwerpen begonnen met de bouw van een derde kathedraal, dit keer niet ter meerdere eer en glorie van God, maar ter meerdere eer en glorie van de auto en het milieu: de Oosterweelverbinding, onderdeel van De Grote Verbinding.

Dergelijke gigaprojecten slagen alleen als je erin gelooft. Het Oosterweelproject is een van de grootste bouwputten van Europa. Kort gezegd is het doel een nieuwe rondweg om Antwerpen te maken. 70% van het verkeer rond Antwerpen is doorgaand verkeer. Het heeft niet de stad als bestemming maar de haven en van daaruit steden in Nederland, Duitsland en Frankrijk.

Ga naar de bovenste verdieping van het parkeergebouw. U hebt daar een prachtig uitzicht op de stad en de Oosterweelwerken

De goddelijke Moeder

Hoe Onze Lieve Vrouw Gerard Reve ontmaagdde
Jef Rademakers

Op 14 december 2023 is het honderd jaar geleden dat Gerard Reve werd geboren. Voor Jef Rademakers, die in de jaren tachtig en negentig nauw contact had met ‘de Volksschrijver’, was dit de aanleiding om een boek te maken over de verhouding van Reve met het geloof. Gerards Godsverlangen: Gerard Reve en zijn eeuwige zoektocht naar het Onbereikbare is inmiddels verschenen bij Borgerhoff & Lamberigts. Het hoofdstuk over Reves relatie met de Maagd Maria is te lezen in Neerlandia.

Of Gerard Reve God altijd vurig heeft bemind, weet ik niet. Die twee lagen nogal eens met elkaar in de clinch. Maar Reves liefde voor de Maagd Maria was van alle smetten vrij. In de religieuze beleving van Reve is Zij uiteindelijk de hoofdrol gaan spelen. ‘Wat heb je aan een God zonder moeder, dan kun je net zo goed geen God hebben.’

Reve was gefascineerd door de mondiale Mariadevotie. Hij deed er zelf ook graag aan mee: met eerbiedige tred nam hij deel aan processies, hij kon geen Mariabeeld passeren of hij moest er een kaars opsteken, hij raakte ontroerd bij het betreden van de heilige plaatsen waar haar verschijningen worden herdacht. Aan de bron van Lourdes laafde hij zich en vulde graag een extra fles om ook later van de helende kracht van dit water te kunnen profiteren.

Ook vliegt er wel eens een madonna op onverklaarbare wijze in de fik

Hollandse nuchterheid aan het Weense hof

Gerard van Swieten, lijfarts van Maria Theresia van Oostenrijk
Bonny Wassing

Gerard van Swieten begint zijn carrière als apotheker en volgt daarna een studie medicijnen bij de beroemde Leidse professor Herman Boerhaave. Van Swieten publiceert diens collegeaantekeningen. Maria Theresia van Oostenrijk is op zoek naar een katholieke lijfarts die een leerling van Boerhaave is, en benadert Van Swieten. In eerste instantie weigert hij, maar uiteindelijk zal hij 27 jaar voor de vorstin aan het hof in Wenen werken. Hij is naast lijfarts van de koninklijke familie ook verantwoordelijk als bibliothecaris voor de hofbibliotheek en werkt aan de medische faculteit. Voor zijn kennis, kunde en harde werken wordt hij door de keizerin in de adelstand verheven. Als hij op oudere leeftijd zelf begint te kwakkelen met zijn gezondheid, stelt hij bij zichzelf de verkeerde diagnose, wat tot zijn dood leidt.

Detail van het gedenkteken voor Maria Theresia op de Maria-Theresien-Platz in Wenen. Achter Van Swieten staan onder meer Mozart en Haydn.
Foto © Hubertl / Wikimedia Commons

Zo experimenteert hij met elektrotherapie en is hij op zoek naar een geneesmiddel voor syfilis

Sien Eggers, een grande dame op de Vlaamse bühne

Axel Buyse

“Met het stuk Sartre en De Beauvoir konden wij recentelijk nog een twintigtal voorstellingen in Nederland geven, dankzij samenwerking met het Zuidelijk Toneel. Maar spelen voor een Nederlands publiek is een uitzondering geworden, bij gebrek aan financiële middelen om nog Vlaams toneel te brengen.” Sien Eggers is als Vlaamse actrice ook in Nederland geen onbekende, dankzij haar vroegere tournees en haar optreden in succesvolle tv-reeksen en populaire familiefilms. In Vlaanderen is zij een heuse vedette.

“Je mag van het Nederlands geen dode taal maken. Uiteraard speelt verstaanbaarheid, maar onze dialecten zijn zo rijk. Daarin wild snoeien is fout”

Het stijlboek van de weduwe

Ontluikende standaardtaal in 17e-eeuwse kranten?
Machteld de Vos

De geboorte van de krant zoals we die nu kennen, vond plaats in de 17e eeuw. Toen de allereerste krant in 1605 in Duitsland gedrukt werd, duurde het niet lang tot de Nederlanden het genre importeerden: vanaf juni 1618 verscheen de Nederlandstalige Courante uyt Italien, Duytslandt, &c. De Republiek ontwikkelde zich zelfs al snel tot een internationaal nieuwscentrum, onder meer vanwege de goede postverbindingen en de relatief grote persvrijheid. Er verschenen niet alleen meer dan dertig Nederlandstalige kranten, maar ook de eerste Engelse en Franse kranten zagen hier het licht, en Spaanse en Italiaanse kranten werden hier gedrukt.

Vanaf juni 1618 verscheen de Nederlandstalige Courante uyt Italien, Duytslandt, &c. De Republiek ontwikkelde zich zelfs al snel tot een internationaal nieuwscentrum, onder meer vanwege de goede postverbindingen en de relatief grote persvrijheid

Van drogkikkers en drollencoureurs

De taal van de koersende medemens
Marinus A. van den Broek

Naast het Standaardnederlands bestaan er nog taalvariëteiten die in bepaalde sociale groeperingen of onder vakgenoten, hobbyisten en sportmensen worden gebruikt. Het gaat om dialecten, vak- of groepstalen, waarbij de beide laatstgenoemde ook wel als jargon worden betiteld. Deze varianten onderscheiden zich van de standaardtaal wat de woordenschat betreft. Zo kan een courant Nederlands woord in een jargon een andere betekenis hebben.

Een aardig voorbeeld is hoerenkind, in de algemene taal een ‘buitenechtelijke telg van een sekswerker’, maar in het typografenjargon een ‘laatste regel van een alinea die als enige regel van die alinea aan de bovenkant van een bladzij of kolom staat’. En zo is een hondenklootje voor een elektricien geen ‘pover uitgevallen lichaamsdeel van de desbetreffende viervoeter’, maar een ‘korte schroevendraaier met een dik handvat’.

Een bijzonder interessante groepstaal vormt het jargon waarin de coureurs uit de wereld van het cyclisme met elkaar communiceren. Maar niet alleen de renners zelf, ook de sportjournalisten, die het sportgebeuren met hun al dan niet deskundig commentaar begeleiden, kruiden hun taalgebruik met vaak sappige en soms ook op het eerste gehoor mysterieuze termen en uitdrukkingen die in wielerkringen voor de insider gesneden koek zijn. In dit artikel een greep uit de overstelpende rijkdom.

Natuurlijk zijn er dan altijd renners die in het gat duiken en het proberen dicht te rijden

Sinterklaas in Singapore

Stichting NOB houdt onze cultuur wereldwijd in stand
Isidore van Westing

Sinds 2016 is het steeds vaker in het nieuws: de taalbeheersing van Nederlandse kinderen gaat achteruit. Dat komt mede door de internationalisering van dingen als televisie, YouTubevideo’s, games en vaak ook boeken. Maar wat nou als je als kind Nederlands of Vlaams bent en in het buitenland woont? Dan is er de Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland (NOB). Die zorgt ervoor dat de Nederlandse taal- en cultuurbeheersing in het buitenland op niveau blijft.

“Er zijn wereldwijd ontzettend veel Vlamingen en Nederlanders die in het buitenland wonen”, vertelt Linde van den Bosch, directeur van stichting NOB. De stichting bestaat al ruim veertig jaar en biedt hulp aan scholen die Nederlands onderwijs in het buitenland geven, in meer dan tachtig landen. “De mensen die vertrekken naar een ander land, verblijven daar meestal voor een paar jaar. Als de kinderen dan weer terugkomen, is het fijn als zij makkelijk kunnen instromen in het Nederlandse/Vlaamse onderwijs. We zorgen dat ze in het buitenland de Nederlandse taal kunnen blijven leren en de cultuur van onze twee landen.”

Zo’n school krijgt het effect van een buurthuis, ze brengt iedereen samen

De week van het Nederlands in Utrecht

Mira Feticu

In de Week van het Nederlands zit ik bijna altijd in Vlaanderen, want de Vlamingen weten hoe je moet vieren, ook al is het de taal die gevierd wordt. Maar dit jaar was het toch navigeren tussen Nederlandse en Vlaamse opdrachten. Zo zat ik op 6 oktober in Utrecht, op uitnodiging van het ANV, in het Sonnenborgh Museum en Sterrenwacht, om samen met leerlingen, studenten Nederlands en taalspecialisten lang zal ze leven voor onze taal te zingen. Dat net niet, maar feest was het wel.

Samen met de Universiteit Utrecht en de Universiteit Gent organiseerde het ANV op 6 oktober 2023 in Utrecht een ontmoetingslunch met leerlingen uit het voortgezet/secundair onderwijs en studenten Nederlands van universiteiten of hogescholen in Nederland en Vlaanderen. Zij gingen aan tafel in gesprek met experts over de toekomst van het Nederlands. Aanwezig waren: Yousra Benfquih, Stef Croon, Claire van Daal, Peter Debrabandere, Mira Feticu, Marilyn Haimé en Martine Veldhuizen. Vivien Waszink gaf een presentatie en er was een panelgesprek over lezen voor de lijst. Nart Alghabbach en Milou Lang droegen hun gedichten voor. Raf Njotea verzorgde de presentatie.

ANV

Wim van de Donk en Annick Schramme krijgen Visser-Neerlandiaprijs
In de kapel van het Hollands College van de KU Leuven werden op vrijdag 13 oktober 2023 de Visser-Neerlandiaprijzen aan prof. dr. Wim van de Donk en prof. dr. Annick Schramme uitgereikt. Het Hollands College werd gesticht in de 17e eeuw voor de opleiding van priesterstudenten uit het bisdom Haarlem. Wim van de Donk ontving de prijs als beloning voor de succesvolle manier waarop hij zich als commissaris van de Koningin resp. de Koning in Noord-Brabant heeft ingezet voor de versterking van de samenwerking tussen die provincie en Vlaanderen. Daarbij heeft hij een overtuigende rol gespeeld om het belang van samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen aan te tonen en zo bijgedragen aan het fundament om deze structureel te maken en blijvend uit te bouwen. Annick Schramme kreeg de prijs als beloning voor de wijze waarop zij een betekenisvolle bijdrage heeft geleverd aan de Nederlands-Vlaamse samenwerking op wetenschappelijk en cultureel gebied. Zo was zij lid van de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland, voorzitter van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren van de Taalunie en lid van de Raad voor Cultuur in Nederland. Zij is mede-initiatief-neemster van het programma Leiderschap in Cultuur (LinC) in de Lage Landen. Annick Schramme droeg de prijs op aan Johan Fleerackers en zijn echtgenote Annie Ruys. Johan Fleerackers werd kabinetschef van de eerste volwaardige Vlaamse minister van Nederlandstalige Cultuur in 1965 en is dat gebleven tot 1981. Hij ligt aan de basis voor de oprichting van de Brakke Grond en de Nederlandse Taalunie. Annick Schramme heeft als wetenschappelijk medewerker zijn archief geïnventariseerd, dat ook de hoofdbron vormde voor haar doctoraat. Het programma werd geopend door het Belinfante Quartet met L’Automne van Reo Pramana, Expres van Pol Stam en The School of Violin van Lien Vanspringel, waarmee de jonge componisten de ANV-prijzen wonnen op het Prinses Christina Compositie Concours 2022.

Simon Weeda wint Visser-Neerlandiaprijs voor Scenario 2023
Op 17 oktober 2023 was het ANV te gast op het Filmfestival Gent voor de uitreiking van de Visser-Neerlandiaprijs voor Scenario. Het scenario Hout van inzender X werd als beste beoordeeld door de vakjury. Pas nadat de jury tot het eindoordeel was gekomen, werd bekend gemaakt dat Simon Weeda het scenario had ingezonden. De jury leest namelijk alle inzendingen anoniem. Hout gaat over een jongen die door Noord-Europa reist op zoek naar wildernis, maar als hij die eindelijk heeft gevonden, wordt hij overvallen door een bosbrand en moet hij tot het uiterste gaan om te overleven.

Uit het juryrapport: Hout is een scenario dat leest als een visuele compositie met een directe link naar de onheilspellende verandering van het klimaat. De constante dreiging van het vuur is fantastisch geschreven. Elke scène, elke actie, elke handeling die de jongen doet, draagt bij aan de drive van het verhaal. Hij duwt zichzelf in weerwil van zichzelf steeds dieper in een put. Samenstelling jury: Ruud van Gessel (voorzitter), Raf Njotea, Una Kreso, Eric Taelman en Patrice Toye.

Het woordenboek als spiegel van de tijd
Volgens traditie houdt het ANV op de laatste zaterdag van januari zijn nieuwjaarsbijeenkomst. Zo ook in 2024. Spreker is de Vlaams hoofdredacteur van Van Dale Groot Woordenboek van de Nederlandse taal Ruud Hendrickx. De titel van zijn lezing luidt Het woordenboek als spiegel van de tijd. Na de lezing is er de nieuwjaarsreceptie.
ANV-nieuwjaarsbijeenkomst Zaterdag 27 januari 2024 om 15.00 uur Dordrechts Museum, Museumstraat 40, 33aa XP Dordrecht

Kroniek

Kennismaking met Nikolas Bosscher
de nieuwe adjunct-diplomatiek-vertegenwoordiger bij de Vlaamse Vertegenwoordiging in Den Haag

Ik ga mijn nieuwe uitdaging enthousiast tegemoet en kijk uit naar een fijne periode in Nederland. Mijn eerste indruk is erg positief en de aanpassing verloopt goed. Hoewel mijn functie niet veranderd is, ervaar ik mijn verhuizing naar Den Haag wel als een carrièrewissel, aangezien mijn expertise ontwikkelingssamenwerking is.

De Bronzen Uil 2023
Ramy El-Dardiry heeft met zijn debuut Tussen morgenzee en avondland De Bronzen Uil 2023 gewonnen. De beesten van Gijs Wilbrink won de Lezersprijs.

Ook dit jaar ontdekte de jury talenten die hun weg zochten van brons naar goud. Een schrijf- en leestocht die voerde langs aangrijpende thema’s als geestelijke vervreemding en lichamelijke ontwrichting. Met personages in een ongemakkelijke spreidstand tussen de normen en waarden van verschillende werelden. Verhalen over twijfel en hoop, over achterlaten en verder zoeken. Dikwijls zo diep persoonlijk beschreven dat het autobiografische heel dichtbij lijkt. Met karakters die hun ontsnappingsroute zoeken, laverend tussen de tegenstrijdigheden binnen de samenleving, hun cultuur, hun generatie. Een samenleving die soms slaat, soms zalft. Deze boeken zijn spiegels waarin ook jongeren zich herkennen. Jonge mensen die worstelen met hun omgeving, maar die desondanks hoopvol naar morgen kijken.

Tussen morgenzee en avondland van Ramy El-Dardiry (uitgeverij Querido) leek de jury dichter bij het goud te staan. Omdat de auteur niet koos voor een rechte weg, maar voor meerdere kronkelwegen. Die omwegen zijn geen last, maar een lust. Als een mozaïek, ondoorgrondelijk van dichtbij, openbarend van verderaf. Het vertelplezier spat letterlijk en figuurlijk alle richtingen uit, tot groot vermaak van de lezer die bereid is mee te hollen, te duiken en te springen. Maar ook bereid is stil te staan; bij het besef dat een huis niet altijd een thuis is, dat inzet niet altijd beloond wordt, dat het verleden opeisend kan zijn, dat nestelen verstikkend kan zijn, dat een mythe mooier oogt dan de realiteit, dat leren uit voorbeelden misleidend kan zijn en dat een stad meer ervaring heeft dan een passant.

De Bronzen Uil 2023 en de cheque van 10.000 euro werden op 25 november 2023 uitgereikt op het festival Het Betere Boek in Gent, dat jaarlijks wordt georganiseerd door het Willemsfonds, initiatiefnemer van de prijs.

Lezersprijs
Het publiek en de lezersjury’s van het ANV, Antwerpen, Brugge, Gent en Leuven Leest kozen voor De beesten van Gijs Wilbrink (uitgeverij De Bezige Bij). Wilbrink ontving een kunstwerk als Lezersprijs.

Genomineerden

• Citroeninkt (Maral Noshad Sharifi, Prometheus)
• De beesten (Gijs Wilbrink, De Bezige Bij)
• De Randen (Angelo Tijssens, Borgerhoff & Lamberigts)
• Peninsula (Lieven Stoefs, Pelckmans)
• Tussen morgenzee en avondland (Ramy El-Dardiry, Querido)
• Weerlicht (Jante Wortel, Das Mag)

Samenstelling jury
Peter Van den Eede (voorzitter), Majida Bellal, Wim van Gelder, Melissa Giardina, Rashid Mohammad Hosseini, Sylvain Peeters, Sofie Vandamme en Lenny Vos.

De Bronzen Uil is een initiatief van het Willemsfonds in Gent. Sinds 2020 neemt het ANV een deel van de organisatie op zich, met name om de prijs in Nederland meer bekendheid te geven. Daarvoor organiseert het ANV o.a. een tournee met de winnaars en stelt het een eigen lezersjury samen, waarvan het oordeel met 20% meetelt voor de uitslag.

Tussen morgenzee en avondland (Ramy El-Dardiry, Querido)
Een caleidoscopische inkijk in de twijfel van een migrant die wil wortelen in Europa, maar wiens geboorteplek, Alexandrië, hem niet zomaar loslaat.

De beesten (Gijs Wilbrink, De Bezige Bij)
Bijna een decennium na Woesten een Nederlandse opvolger, ook over een oorlog maar met motoren. Voortdurende perspectiefwissels, een handvol hoofdrolspelers, met ruige en expressieve karakters. Alles om in één ruk uit te lezen en dagenlang nog te herkauwen.

Het n-woord van Ewoud Sanders wint Taalboekenprijs 2023
De Taalboekenprijs 2023 is toegekend aan Het n-woord van taalhistoricus Ewoud Sanders. Hij ontving de prijs – 3000 euro en een oorkonde – op 30 september 2023 in de uitzending van De Taalstaat, uit handen van juryvoorzitter Geertje Slangen.

Het n-woord laat zien hoe we door de eeuwen heen zijn omgegaan met één bepaald woord, namelijk neger. Een eeuwenoud woord, waar de laatste jaren een zwaar taboe op rust – waardoor veel mensen er enkel nog naar verwijzen met het n-woord. Ewoud Sanders neemt onder de loep hoe dit beladen woord door de eeuwen heen in woordenboeken, encyclopedieën en andere bronnen is omschreven en maakt zo ook duidelijk hoe we keken (en kijken) naar slaafgemaakten en personen van kleur.

De jury prijst het boek om zijn maatschappelijke én zijn taalkundige relevantie: “Het n-woord biedt een goed overzicht van de geschiedenis van het gewraakte woord en geeft veel informatie uit allerhande bronnen, waardoor de lezer zich een goed oordeel kan vormen over de problematiek ervan. Het boek is gedegen, goed doorvorst, goed geschreven, en uitermate leesbaar: Sanders heeft een prettige stijl en hij weet alle informatie handig te doseren. Kortom: een duidelijke winnaar.”

Samenstelling jury: Ton den Boon, Peter Debrabandere, Frits van Oostrom, Vibeke Roeper en Geertje Slangen

De Taalboekenprijs is een prijs voor het beste taalboek, een boek dat bedoeld is voor een breed publiek en dat oorspronkelijk, goed geschreven en taalkundig relevant is. De prijs is een initiatief van het Genootschap Onze Taal, het ANV en dagblad Trouw.

Hoge Belgische koninklijke onderscheiding voor Jan Lonink

Oud-burgemeester van Terneuzen Jan Lonink is benoemd tot ridder in de Leopoldsorde. Hij kreeg de versierselen opgespeld door ambassadeur Anick Van Calster op 17 november 2023 in de Belgische ambassade in Den Haag.

Jan Lonink was achttien jaar (2003-2021) burgemeester van Terneuzen en was daar samen met toenmalige burgervader van Gent Daniël Termont een bezielende kracht voor de groeiende grensoverschrijdende samenwerking. Beide burgemeesters gaven steeds meer bestuurlijke trekkracht aan de as Gent-Terneuzen, die Jan Lonink in 2019 voortzette met Termonts opvolger Mathias De Clercq. Mede dankzij die persoonlijke band en de grensoverstijgende stuwkracht van Jan Lonink en de Gentse burgervader(s) zou tussen die Zeeuws-Vlaamse en Oost-Vlaamse polen zoveel moois gaan bloeien, waaronder cruciale strategische beslissingen als de bouw van de nieuwe zeesluis, de fusie van de Zeeuwse en Gentse havens tot een parel in het Deltahavenlandschap en daarop voortbouwend de cruciale stappen die inmiddels zijn gezet voor de aanleg van de goederenspoorlijn tussen Gent en Terneuzen en last but not least de verdere ontwikkeling van het hele grensoverschrijdend havengebied tot North Sea Port District. Tijdens de coronapandemie speelde Jan Lonink o.a. als voorzitter van de Veiligheidsregio Zeeland – mede namens zijn collega-burgemeesters van Zeeland – een cruciale rol in de informatie-uitwisseling en maximale afstemming met de Belgische buren. Direct na zijn pensionering stelde hij zich beschikbaar voor culturele en maatschappelijke organisaties. Zo werd hij voorzitter van het ANV en het Nederlands-Vlaams Kortfilmfestival Tegenstroom.

Lofprijs der Nederlandse taal
De Vlaamse presentator Bart Peeters heeft de Lofprijs der Nederlandse taal 2022 gekregen. Hij ontving de prijs uit handen van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts op 30 september 2023 in Lier tijdens een academische zitting. De Lofprijs is een initiatief van de Stichting Nederlands, waar later het Ampzing Genootschap, de Marnixring en de Vlaamse Volksbeweging zich bij aansloten. De uitreiking is terug te zien op de website lof-prijs.nl.

Gulden Draak-trofee voor De Dikke Ziel
Ondernemers die met hun zaak in Gent de Nederlandse taal koesteren, maken kans op de Gulden Draak-trofee. Deze prijs van de Orde van den Prince afdeling Gent Willem I is ingesteld om het Nederlands in het Gentse straatbeeld te promoten en te bekronen. De trofee is ontworpen en gebeeldhouwd door de Vlaamse beeldhouwer Tom Frantzen. Winnaar van de editie 2023 is De Dikke Ziel, gevestigd in een pand waar tot 2022 nog vlees werd verkocht. De voormalige vleeshal kreeg een multifunctionele bestemming met een café en drukkerij. Er zijn ook tweedehands meubels te koop. De dikke ziel is de oude benaming voor het kleinhoofd van het rund, soms ook de dikke lende genoemd. Dit heupstuk wordt beschouwd als het beste gebraadstuk. De prijs werd op 13 november 2023 uitgereikt.

RECENSIES

Dit is Vlaanderen
Ludwig Caluwé

Het is niet alleen een cliché, maar ook de waarheid: voor veel Nederlanders is Vlaanderen niet veel meer dan een uurtje snelweg naar het Zuiden. Is het voor veel Vlamingen echt anders? Toen covid ons opsloot in eigen land, hebben we tijdelijk iets meer van onze omgeving gezien. Ook een Vlaming die door Dit is Vlaanderen van Bas van Oort gaat, ontdekt plekken bij de deur die hij nooit eerder zag of nu met heel andere ogen bekijkt.

Bas van Oort, Dit is Vlaanderen: Op reis door het charmantste deel van de Lage Landen,
Lannoo, Tielt, 2022,
ISBN 978 94 0148 166 3,
288 pp.
Prijs: € 39,99.

Een heilzame lofzang met scherpe kantjes
Ludo Beheydt

De Lage Landen hebben een historische verbondenheid die bijwijlen schuurde, maar vaker borgde. Vandaag zijn ze gescheiden door een nationale grens, maar grenzen zijn er om te slechten, zeker als die, zoals die tussen Vlaanderen en Nederland, voortdurend uitnodigen tot overschrijding. Dat het Nederlandse koningspaar feestelijk de grens oversteekt om met een officieel staatsbezoek de relativiteit van de grens in het licht te zetten, verdient in deze snel globaliserende wereld brede aandacht. En daarom is het verheugend dat die aangelegenheid te baat is genomen om een gedocumenteerde publicatie over gezamenlijkheid en verscheidenheid vanuit verschillende perspectieven toe te lichten. Het verdient daarbij waardering dat niet gekozen is voor een ongenuanceerde feestrede, maar dat met overleg gezocht is naar een heilzame en kritische diepgang.

De Lage Landen anno 2050: Een verleden met toekomst,
Uitgeverij Ons Erfdeel, Rekkem, 2023,
ISBN 978 90 797 0534 4,
128 pp.
Prijs: € 19,-.

Die verzameling is intrigerend leesvoer dat tot nadenken stemt en als beleidsvoorbereiding voor aankomende politici op de verplichte lectuurlijst zou moeten staan

Column | Een lesje Afrikaans in uniform

Pieter-Bas van Wiechen

‘Nee! Die Hasie is niet blij nie! Hij wil nie met die Jakkals spelen nie!’, klinkt het uit de kinderkamer. Mijn zonen Dima (11) en Ramses (9) spelen sinds kort weer regelmatig met de knuffels. De oudste voelt zich hier eigenlijk te groot voor, maar nu we naar Kaapstad zijn verhuisd en alles en iedereen anders is, hebben de broers elkaar keihard nodig. Tijdens het spel moeten van de prepuber wel de gordijnen dicht: “Anders zien ‘ze’ dat ik nog met de knuffels speel.”

Knuffels, daarmee zijn alle schattige observaties wel voorbij. Het pluche vliegt door lucht en vecht harde oorlogen uit. Per dag neemt het aantal leenwoorden uit de nieuwe talen Engels en Afrikaans toe. Onze jongens weten wat een taal is, ze spreken ook aardig Frans, de tweede taal van hun moeder. Dat Engels had ik wel verwacht, maar Afrikaans … lees verder

Lees deze column

De echte vakman gunt zich zelfs geen
tijd voor een sanitaire stop
maar zal, indien nodig, de pijp kloppen