Neerlandia

Inhoud nummer 3 2023 | jaargang 127


Het Nederlandse woord kribben
is in het Japans ingeburgerd
tot het Japanse woord kereppu

.


Eerst nog dit …

Lerarentekort
hoofdredacteur Peter Debrabandere

Het lerarentekort is een probleem dat ons al jaren zorgen baart. Tien jaar geleden was de toestand in Nederland al kritiek en sinds enkele jaren kampt ook Vlaanderen met een nijpend lerarentekort. We zijn niet alleen, want ook de ons omringende landen kampen met een tekort aan leraren. Veel landen hebben overigens ook af te rekenen met personeelstekort in heel wat andere sectoren: de zorgsector, de bouwsector, het openbaar vervoer, de horeca, defensie en de ICT-sector. 

Lees dit artikel


“Wij gaan niet meer neokoloniaal zijn, hè, ambassadeur”

Een gesprek met Rajendre Khargi en Gilbêrt van Lierop
Els van Diggele

Rajendre Khargi, ambassadeur van Suriname in Nederland
Gilbêrt van Lierop, ambassadeur van Suriname in België

Surinamers wonen soms in meerdere talen tegelijk. Je hebt de thuistaal en die van de latere ontwikkeling. Het Nederlands speelt beide rollen in het leven van de Surinaamse ambassadeurs in Nederland en België. Waarom spreekt de eerste nauwelijks Hindoestani? En waarom mocht de tweede thuis geen Surinaams spreken? Een portret van twee diplomaten.

De parlementsvoorzitter roept je tot de orde als je Surinaams praat, maar het stigma verdwijnt

Lees dit interview


Nieuw leven voor oude bronnen

Een schat van Nederlandse pamfletten in Amerika klaar voor digitale ontsluiting
Ton Broos

De moord op de gebroeders De Witt in 1672 op vier prachtige pamfletten.

Wie wat bewaart, heeft wat is de uitdrukking en onlangs werd dit gezegde weer eens bewaarheid in Ann Arbor, Michigan, USA. Het blijkt namelijk dat de University of Michigan al jaren een schat aan Nederlandse geschriften, en met name pamfletten, heeft bewaard voor de historieonderzoeker van de Lage Landen in de toekomst. Het betreft hier de grootste Nederlandse pamflettenverzameling in de Verenigde Staten.

De bibliotheek van de University of Michigan in Ann Arbor heeft zich over de jaren heel actief getoond bij het verwerven van verzamelingen met een Nederlandstalige inslag

Lees dit artikel


Burgerparticipatie als antwoord op groeiend wantrouwen bevolking?

Wesley Hennep & Lawrence Urbain

Demonstranten op het Binnenhof in Den Haag eisen inspraak via een referendum (1984). | Fotocollectie Anefo – Nationaal Archief | Foto Marcel Antonisse | CC0

Bij veel burgers leeft een groeiend wantrouwen tegenover openbaar bestuur en pollitiek. De theoretische doelstellingen van het overheidsbeleid en de perceptie over dit beleid die onder de bevolking leeft, liggen mijlenver uit elkaar. Kan een sterk(er) doorgedreven burgerparticipatie soelaas bieden? Een korte analyse voor Vlaanderen en Nederland, waarbij we enkele pro’s en contra’s op een rij zetten.

“En ga niet zeggen: ‘doei, bedankt voor de ideeën, we nemen het mee'”

Hoe Tiktok het lezen bevordert

Young adult literature door de ogen van een young adult
Nina Vannieuwenhuyse

Een typische tbr, d.w.z. ’to be read’

Overal krijg je als jongere te horen dat er veel minder gelezen wordt dan vroeger, en daar is zeker iets van aan. Er zijn gewoon veel te veel andere prikkels die veel minder input en doorzettingsvermogen vragen. Games spelen, series bingewatchen op Netflix, chatten met vrienden … Het lijkt allemaal aantrekkelijker dan lezen. Maar lezen is nog lang geen verleden tijd.

De promotie van lezen via Tiktok en influencers heeft er voor velen volgens mij het elitaire hoekje en de nerdstatus van afgehaald

Johannes de Rijke

Zonder officieel waterbouwkundig diploma naar Japan
Bonny Wassing

Aanleg van waterwerken in Japan onder leiding van De Rijke | Bron: NOS

Rond 1870 komen er in Japan – een land dat tot 1854 buitenlandse invloed weerde – veel overstromingen en modderstromen voor. Dan is het tijd om iets te veranderen aan de verouderde waterwegen en havens, en de Japanse regering neemt Nederlandse ingenieurs in dienst. Een van hen is de Zeeuw Johannis de Rijke. In 1872 komt De Rijke in Japanse dienst om de havens van Tokio en Yokohama te verbeteren en vervolgens ook die van Osaka. Vanaf 1891 werkt hij als ‘staatssecretaris’ van Waterstaat in Japan. Maar zijn Nederlandse directheid botst af en toe met de Japanse normen en waarden. In Japan wordt De Rijke wel een gevierd man. In zijn geboorteplaats Colijnsplaat, waar twee standbeelden staan om deze ingenieur – zonder officiële academische opleiding – te gedenken, komen nog geregeld groepen Japanners.  

Desondanks blijft De Rijke tot 1903 in Japanse dienst, ontvangt hij diverse hoge Japanse onderscheidingen en wordt hij verschillende keren uitgenodigd door het keizerlijk paar

In Antwerpen komt de trein aan in een kathedraal

Bart Lijdsman

Le Royal Café, Station Antwerpen

Toen ik voor het eerst met de trein naar Vlaanderen kwam, was mijn eerste stop het Centraal Station in Antwerpen. Als je als reiziger op doorreis bent, is dit een modern station, maar wie uitstapt, ziet al snel dat dit station zijn gelijke niet kent. Zeker in Nederland niet, maar ook wereldwijd wordt het tot de mooiste stations van de wereld gerekend.

De koepel waaronder je als reiziger staat, is geïnspireerd door het Pantheon in Rome

Ondanks uitdagingen boeren Vlaams-Nederlandse mediahuizen goed

Definitieve en radicale digitale omslag
Harold van der Kraan

De mediasector is voortdurend in beweging. Ondanks de invloed van Engelstalige streaminggiganten, Meta en TikTok weten de traditionele mediahuizen zich goed staande te houden. Op zoek naar schaalvoordelen zijn enkele Vlaamse mediabedrijven de laatste decennia uitgegroeid tot internationale spelers. Daarbij valt de Vlaams-Nederlandse mediaconcentratie in de printmarkt op: op het vlak van kranten is 90% van het marktaandeel in Nederland in handen van twee grote Belgische concerns: DPG Media en Mediahuis. Met de overname van New Skool Media werd Roularta de op één na grootste uitgever van magazinemerken in Nederland. Toch werden de Vlaams-Nederlandse mediabedrijven de laatste jaren met de nodige uitdagingen geconfronteerd. 

Overigens, de wortels voor Vlaams-Nederlandse samenwerking in de mediasector zijn niet zo nieuw. De kiemen liggen in het hoger onderwijs

Een vreemde taal leren op latere leeftijd

Is er een kritieke periode voor het leren van een vreemde taal?
Ludo Beheydt

Het is een vaak gehoorde verzuchting: “Ik wou zo graag nog eens Frans, Italiaans, Duits … leren, maar ik ben te oud om er nog mee te beginnen.” Anderzijds weerklinkt soms de aanlokkelijke belofte dat we iedere taal in slechts zeven weken of zelfs dagen kunnen leren. Hoe zit dat nu eigenlijk? Bestaat er een kritieke periode voor het leren van een vreemde taal, waarna het heel moeilijk wordt om dat nog te doen? 

Kinderen leren in hun vroege jeugd een accentloze uitspraak van een nieuwe taal, volwassenen slagen daar niet meer in

Glorie en misère van de internationale neerlandistiek

Cultureel activisme tegenover structurele zwakte
Dolores Ross

Literaire talkshow over vertalen in Rotterdam in 2020 met Tom Lanoye en Michele Hutchison; op de bordjes hun antwoord op de vraag hoeveel mensen ter wereld het Nederlands als eerste taal hebben | foto Guus Schoonewille

Deel 2 – Zachte diplomatie en beleidsondersteuning

Toen Robert Kirsner, Amerikaanse hoogleraar Nederlands en Afrikaans aan de Universiteit van Californië, Los Angeles, eens ironisch opmerkte dat het Nederlands “te belangrijk [is] om aan de Nederlanders zelf over te laten”, raakte hij een teer punt waar de internationale neerlandistiek mee kampt: een gebrek aan waarderende erkenning.


Afrikaans: een huis met vele woningen

Ingrid Glorie

Vissers bij Hermanus

Dat binnenkort de vijfde editie van het Festival voor het Afrikaans plaatsvindt, is een mooie aanleiding om weer eens te kijken naar recente ontwikkelingen rond het Afrikaans, zoals de lancering van een groot onderzoeksproject naar de variëteiten van deze taal en het besluit van de Taalkommissie van de SA Akademie om zich te distantiëren van de term Standaardafrikaans

Lees dit artikel


Boek in de kijker

Ligt het aan ons? Ex-ambassadeur Dirk Achten ontleedt crisis in Nederland én België
Axel Buyse

Waar willen de Franstaligen eigenlijk naartoe met België? Met dat land waaraan ze zo graag – exclusief in het Frans – lippendienst bewijzen? In de praktijk blijft een meerderheid onder hen de taal van 60% van hun landgenoten met onverschilligheid tot regelrechte minachting behandelen. Zelfs onder federale diplomaten en topambtenaren neemt de kennis van het Nederlands af. Op een paar uitzonderingen na kunnen Franstalige federale ministers nauwelijks een Nederlandstalige boodschap van het papier aflezen. Absoluut dieptepunt was de recente ontvangst van Willem-Alexander in de federale Kamer, in het Frans, door de Nederlandsonkundige voorzitster, Eliane Tilleux. Met het Engels van ministers als die van Buitenlandse Zaken of van Defensie is het overigens niet beter gesteld. Hoe die zich op internationale fora redden? Met die felle uitspraak werkte Dirk Achten zich deze zomer in het nieuws. 

Veel Vlamingen blijven ondanks hun numeriek en sociaaleconomisch overwicht een merkwaardig calimerogedrag vertonen 

Dirk Achten, Ligt het aan ons? Waarom Nederlanders en Belgen hun land anders organiseren,
Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2023,
ISBN 978 90 2234 008 0,
208 pp. Prijs: € 22,99.


Kroniek

Genomineerden literaire debuutprijs De Bronzen Uil

De Bronzen Uil is een initiatief van het Willemsfonds in Gent. Sinds 2020 neemt het ANV een deel van de organisatie op zich, met name om de prijs in Nederland meer bekendheid te geven. Daarvoor organiseert het ANV o.a. een tournee met de winnaars en stelt het een eigen lezersjury samen, waarvan het oordeel met 20% meetelt voor de uitslag.

Citroeninkt (Maral Noshad Sharifi, Prometheus)
Noshad Sharifi schetst met haar debuutroman op treffende wijze een pijnlijke waarheid: je kunt je land achterlaten, maar je trauma’s niet.

De beesten (Gijs Wilbrink, De Bezige Bij)
Bijna een decennium na Woesten een Nederlandse opvolger, ook over een oorlog maar met motoren. Voortdurende perspectiefwissels, een handvol hoofdrolspelers, met ruige en expressieve karakters. Alles om in één ruk uit te lezen en dagenlang nog te herkauwen.

De Randen (Angelo Tijssens, Borgerhoff & Lamberigts)
Een scherp en indringend liefdesverhaal in een uitgepuurde stijl. Tijssens plaatst in dit prachtig debuut pijn en hoop gracieus naast elkaar.

Peninsula (Lieven Stoefs, Pelckmans)
Een elegante roman in loepzuivere taal, die vier generaties liefde en wanhoop behelst. Overrompelend mooi debuut van een beloftevol en ingenieus talent.

Tussen morgenzee en avondland (Ramy El-Dardiry, Querido)
Een caleidoscopische inkijk in de twijfel van een migrant die wil wortelen in Europa, maar wiens geboorteplek, Alexandrië, hem niet zomaar loslaat.

Weerlicht (Jante Wortel, Das Mag)
Het talent van Jante Wortel spat van de bladzijden met aansprekende dialogen, originele beeldspraken, herinneringen en dagboekfragmenten, waarin zij laat zien hoe de eetstoornis van de ik-verteller de dynamiek van het gezinsleven overheerst.


Drie dagen de rijkdom van Afrikaanstalige cultuur in Nederland | Festival voor het Afrikaans komt naar Den Haag

Een lang weekend muziek, toneel, literatuur, poëzie en cabaret in een taal die niet de onze is, maar wel prima te verstaan. Dat biedt het Festival voor het Afrikaans. Drijvende kracht achter dit internationale evenement is Ingrid Glorie, die dit werk grotendeels in haar eentje doet. Ze voelt het als haar opdracht zoveel mogelijk mensen te laten kennismaken met de Afrikaanse taal en cultuur.

Het Festival voor het Afrikaans vindt op 24, 25 en 26 november 2023 plaats in Theater Regentes in Den Haag. Deelnemers zijn onder meer Amanda Strydom, Antjie Krog, Frazer Barry, Ronelda Kamfer, Marlo Minnaar, Alfred Adriaan, Stef Bos, Adriaan van Dis en Babs Gons. Kijk voor het programma en de kaartverkoop op de website.


ANV

Algemene Vergadering 2023
Kort verslag van de algemene vergadering die op 17 juni 2023 in Breda werd gehouden.

Afscheid redactieleden
Helaas moeste Yves T’Sjoen en Freek Van de Velde het redacteurschap van Neerlandia neerleggen omdat zij beiden onvoldoende tijd hebben voor vergaderingen en het redactiewerk

Samenwerking Cultuurcentrum Baarle
Cultuurcentrum Baarle wil het kloppend hart van cultureel Baarle zijn en zorgt voor verbinding met en tussen mensen. De aparte geografische situatie van het enclavedorp – met het Belgische Baarle-Hertog en het Nederlandse Baarle-Nassau – is een unieke meerwaarde. Het ANV met Nederlandse en Vlaamse leden past daar goed bij en daarom sluit het ANV aan bij het lezingenprogramma van het cultuurcentrum.
Meer informatie op de website van Cultuurcentrum Baarle.


Recensies

Hollander in Vlaanderen, Vlaming in Holland
Ludwig Caluwé

Onder de titel Over Grenzen zijn dit jaar de memoires van Cyrille Fijnaut verschenen. Inderdaad grenzen vormen de rode draad in het zeer gevulde leven van deze nu 77-jarige hoogleraar. Zijn wieg stond aan de Nederlands-Duitse grens in het Limburgse Heerlen.  

Cyriel Fijnaut, Over grenzen: Een leven tussen wetenschap, beleid en actie,
Prometheus, 2023,
656 pp. ISBN 978 90 4465 268 0.
Prijs: € 60,-. 

Toen hij een gesprek had met de toenmalige burgemeester van Antwerpen, schreeuwde die hem toe dat hij geen lessen had te krijgen van nen Ollander

Een verhelderende danspartij
Frank Judo

De jongste jaren zijn er over het Koninkrijk der Nederlanden onder Willem I misschien wel meer boeken verschenen dan in de halve eeuw voordien. Er is de biografie van de koning door Jeroen Koch, er is Els Wittes Verloren Koninkrijk en we zouden zo nog enige tijd kunnen doorgaan. Begrijpen we Willem I en zijn tijd nu echter? Het zou roekeloos zijn die vraag met een volmondig ja te beantwoorden. Het verleden blijft een vreemd land, waarop reizigers als wij met al te veel gemak de eigen voorkennis en vooroordelen blijven projecteren. Je moet als auteur van reisgidsen van goeden huize zijn om daarmee constructief om te gaan. 

Joost Welten, Dansen rond de troon van Willem I: De hoven in Den Haag en Brussel 1813-1830,
Gorredijk, Sterck & De Vreese, 2023,
ISBN 978 94 6471 054 0,
520 pp.
Prijs: € 39,95. 

Even verhelderend is de manier waarop de auteur op zoek gaat naar de rol van vrouwen aan het hof, en dus ook in de politiek

Column | Filosofie in eigen taal

Daan Roovers

In 2015 keerde ik, een kleine twintig jaar na mijn afstuderen, als docent filosofie terug naar de universiteit. In de tussentijd had ik, onder andere als hoofdredacteur van Filosofie Magazine, met collega’s het domein ontwikkeld dat publieksfilosofie heet: een werkveld voor filosofen buiten de universiteit. Wij, afgestudeerde filosofen, wilden dat de filosofie een plek zou veroveren in het publieke debat, dat academische filosofische kennis haar weg zou vinden naar de samenleving. Het werd een groot succes: filosofen vonden hun weg naar de media en vice versa, en in het voortgezet onderwijs werd filosofie een keuzevak.  

Daan Roovers is filosoof, Eerste Kamerlid voor GroenLinks-PvdA en lid van de Interparlementaire Commissie (IPC) die de Taalunie controleert.

Foto Ruud Pos


De strenggelovige De Rijke ziet zijn positie
als buitenlander in het land van de rijzende
zon als “een noodzakelijk kwaad”
en hij noemt het land in een van zijn brieven
“een verwoest en demoraliserend land”

Naar inhoudopgave 2023/2

Naar boven