Neerlandia

Inhoud nummer 4 2022 | jaargang 126

Louise is bedroefd,
maar kan de affaire niet stoppen


Woord vooraf

Van elkaar leren
hoofdredacteur Peter Debrabandere

De jongste jaren duikt af en toe de vraag op of Nederland nog wel een gidsland is. Niet alleen in Nederland zelf, waar men nu wel beseft dat het de rol van gidsland een beetje kwijt is, maar ook in Vlaanderen, waar men niet meer systematisch de behoefte voelt om Nederland op nogal wat terreinen als voorbeeld te zien. We zien nu meer heil in samenwerking en in van elkaar leren.
Beide landen kunnen van elkaar leren, onder andere door minstens naar elkaar te luisteren, zegt de Vlaamse politicus Kristof Calvo in een interview in dit nummer. Calvo is trouwens niet de eerste die vindt dat Vlamingen en Nederlanders wel wat van elkaar kunnen leren.


De tien geboden van de historicus

Els Witte ontvangt de Visser-Neerlandiaprijs
Marita Mathijsen

Els Witte spreekt haar dankwoord uit | foto Jo De Rammelaere

De historicus heeft in de huidige maatschappij een lastige positie. Allerlei aannamen die vroeger standaard waren voor de geschiedbeoefening, gelden niet meer. Het streven naar objectiviteit, dat vroeger hoog genoteerd stond, is niet meer in aanzien. Integendeel: wie beweert objectief over slavernij te kunnen schrijven, valt slechts hoon ten deel. Vroeger werd ons geleerd alle studies over een bepaald onderwerp te bestuderen voordat we er iets over mochten schrijven, het zogenaamde heuristische onderzoek. Wie dat nú wil doen, komt met de huidige overvloed aan publicaties niet meer aan een artikel toe: de historicus verzuipt in wat er zich allemaal via internet aandient.

Ik heb er eerder al eens op gewezen dat zij in staat is gebleken geschiedenis fundamenteel te herschrijven, als een van de weinige historici die daarin slagen

De man die de canon voor het raam zette …

Frits van Oostrom ontvangt de Visser-Neerlandiaprijs
Maxim Februari

Maxim Februari (links) met Frits van Oostrom | foto Jo De Rammelaere

Ik weet dingen van Frits van Oostrom. Persoonlijke dingen.
Ik weet bijvoorbeeld dat hij zo verschrikkelijk snel schrijft, dat hij al schrijvende met geen mogelijkheid kan kiezen tussen alle synoniemen die hij voelt buitelen / stuiteren / duikelen / tuimelen door zijn hoofd / geest / brein / hersens / intellect en dat hij ze daarom simpelweg allemaal achter elkaar zet met een schuine streep / slash / schrap ertussen. Als je een voorlopig geschrift van hem te lezen krijgt, staar je verbluft naar een buffet, een smörgåsbord, een pu pu platter van Frits-gedachten.
Ook weet ik dat hij over zijn teksten nadenkt tijdens het scheren.

Het ging immers niet om het uiterlijk maar om het innerlijk tafelen

Lees de laudatio


“Het beste van Nederland bij dat van België optellen”

Groen-politicus Kristof Calvo werd ‘fellow’ van GroenLinks
Interview door Axel Buyse

Kristof Calvo: “Mee dankzij het feit dat Nederland institutioneel veel minder versnipperd is, zijn de Nederlanders in staat sneller beslissingen te nemen.”
 

“Ik vind het best leuk om over mijn Nederlandse ervaring te praten”, zegt Kristof Calvo, een van de boegbeelden van de partij Groen in Vlaanderen. Vorig jaar verbleef hij regelmatig in het Noorden, als ‘fellow’ van het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks, in Utrecht. En ‘fellow’ is hij er nog altijd. Een bewuste keuze was het om – na wat gedoe binnen zijn partij – de leiding van de Groen-fractie in de federale Kamer van Volksvertegenwoordigers op te geven en naar Nederland te trekken. Niet om dáár mee te draaien in het partijbureau of in de Tweede Kamer, maar op de studiedienst. “Dicht genoeg bij de praktijkpolitiek, maar ver genoeg daarvandaan om inspiratie op te doen”, zegt Calvo zelf.

In die rationele benadering ziet Calvo meteen een nadeel: “Politiek wordt herleid tot een soort berekening in de boekhouding”

Cultuur en media: de keper van menswaardige kunstmatige intelligentie

Eppo van Nispen tot Sevenaer

Ons mensenleven kent allerlei momenten van groot tot klein. Grote momenten zijn de geboorte, het huwelijk, de dood. Twee jaar geleden hadden we in ons kleine landje zo’n groot moment, de geboorte van de Werkgroep Cultuur en Media binnen de Nederlandse AI Coalitie. AI, artificiële of kunstmatige intelligentie, wordt sterk bepalend voor onze toekomst. In onze welvaart en ons welzijn. In onze goede en slechte dagen. In onze grote en kleine momenten. AI heeft nu al een enorme impact op ons eigen leven en daarmee de maatschappij. Die invloed zal alleen maar toenemen.

Algoritmes vliegen dagelijks als warme broodjes ons leven binnen

Programma Indisch Erfgoed Digitaal

Louise Rahardjo

Een kinderverzorgster leest de kinderen voor aan boord van het ms Dempo | Fotograaf onbekend, stichting Nedlloyd Kunstbezit, collectie Maritiem Museum Rotterdam

De eerste generatie zweeg. De tweede generatie durfde niets te vragen. De derde generatie stelt wel vragen en is op zoek naar verhalen. Hoe zag het leven er in Nederlands-Indië uit? Waar zijn mijn grootouders geweest en in welke kampen zaten zij? Om op die vragen antwoord te krijgen, moet je verschillende archiefinstellingen bezoeken. Maar waar begin je?

In archieven kun je niet zoeken zoals in Google. In archieven moet je op inventarisnummer zoeken en op een steeds dieper niveau een map openen, hopend dat je daar vindt wat je zoekt. Je hebt dan gezocht in slechts één archiefinstelling. Er is niet één startpunt om te zoeken. Daar brengt het Programma Indisch Erfgoed Digitaal verandering in.


Frans Kellendonk: geen geloof, weinig hoog, maar wat blijft is de liefde

Jaap Goedegebuure

Frans Kellendonk is een ongemakkelijke auteur. Daarvan getuigt niet alleen zijn literaire werk, maar ook zijn correspondentie. Hij schreef met soepele pen, maar die pen was voorzien van weerhaakjes. En dus valt er uit zijn oeuvre met gemak een kleine bloemlezing provocerende uitspraken samen te stellen. Ik noem er een paar: “Aids is het zoveelste echec van de Verlichting.” En: “De vertalingen van Komrij bevatten beslist goudkorrels – als je goed zoekt tussen de modder. Het zijn vertalingen die prachtig klinken – als je niet echt luistert.”

“We worden allemaal als scherf geboren, eenzaam, en zoeken dan een andere scherf met een omtrek die past tegen de onze”

Frans Kellendonk (1951-1990) | © Philip Mechanicus / MAI


Louise van Oranje-Nassau keek de andere kant op

De ongelukkige koningin van Zweden en Noorwegen
Bonny Wassing

Portret van Louise van Oranje-Nassau , koningin van Zweden en Noorwegen. Schilder onbekend, foto uit het archief van The Bernadotte Library | Bron: kungahuset.se

Louise van Oranje-Nassau treedt in 1850 in het huwelijk met kroonprins Karl van Zweden. Ze wordt koningin van Zweden en Noorwegen en het stel krijgt twee kinderen. Maar de twee zijn erg verschillend en er is geen mannelijke opvolger. Haar echtgenoot heeft de ene affaire na de andere, maar Louise kijkt plichtsgetrouw de andere kant op. Zelfs als Karl een verhouding krijgt met Louises hofdame Josephine, met wie hij in het openbaar verschijnt, blijft de populaire Louise haar overspelige echtgenoot tolereren. Desondanks wil de koning het huwelijk laten eindigen in een echtscheiding.

Hij noemt Sigrid zijn ware liefde en heeft geen oog voor Louise

Geef de gevestigde media het nakijken

Sportclubs nemen de regie in communicatie
Pieter Marechal & René Foolen

Spelers van Club Brugge

In de zomer van 2022 werd Steven Bergwijn de duurste inkomende transfer ooit in de Nederlandse Eredivisie. Voor ruim 31 miljoen euro verliet hij Tottenham Hotspur om voor Ajax te gaan spelen. Het nieuws zat er op dat moment al een tijdje aan te komen en de voorafgaande weken konden de vele voetbalfans die Nederland rijk is, al heel wat berichten hierover lezen in papieren of online kranten en op voetbalsites. Toch was de definitieve aankondiging van de transfer van de behendige Oranje-international niet het voorrecht van al die journalisten.

Succesvolle communicatie valt of staat dan ook met authenticiteit

Lees dit artikel


De vertaalgeschiedenis slaat een bres

Ludo Beheydt

De Taalboekenprijs 2022, de prijs die het “boek dat bedoeld is voor een breed publiek, en dat oorspronkelijk, goed geschreven en taalkundig relevant is” wil bekronen, is toegekend aan Vertalen in de Nederlanden: Een cultuurgeschiedenis, omdat – volgens de jury – in “een indrukwekkende geschiedschrijving […] een boeiend en veelzijdig beeld wordt geschetst van de rijke vertaalcultuur in de Nederlanden”. Wat is er zo boeiend en veelzijdig aan deze bundel?

Dirk Schoenaers, Theo Hermans, Inger Leemans, Cees Koster & Ton Naaijkens, Vertalen in de Nederlanden: Een cultuurgeschiedenis, Boom uitgevers,
Amsterdam, 2021, ISBN 978 90 244 4333 8, 655 pp.
Prijs: € 49,95.

Lees dit artikel


Standaardnederlands is niet altijd goed en tussentaal is niet altijd fout

Stefan Grondelaers

Vlamingen associëren ‘correct’ Nederlands gewoonlijk met het Nederlands van de VRT, maar er zijn nog andere sectoren waar de taalnorm strak staat: ook logopedisten worden met het strengste Standaardnederlands opgeleid. Nieuw onderzoek in een spraaktherapiecontext toont echter aan dat die strengste norm niet altijd geschikt is, en dat de omgangsvariëteit die gewoonlijk tussentaal heet, ook niet altijd wordt afgewezen.

Attitudeonderzoek heeft aangetoond dat Vlaamse tussentaal volop dat ‘stoute’ prestige heeft

Een dicteeavontuur in Suriname

Renate Sluisdom

Zoals velen weten, zijn er behoorlijke verschillen tussen het Nederlands aan de
Noordzee en het Nederlands in Suriname. Ik wil het nu echter niet over grappige
betekenisverschillen hebben, maar over het Klein Journalisten Dictee, dat dit jaar voor het eerst in Suriname gehouden is. Terwijl in Nederland en België het Groot Dictee der Nederlandse taal een bekend fenomeen is, moeten we in Suriname nog erg wennen aan het idee dat volwassenen zich geheel vrijwillig onderwerpen aan het schrijven van een dictee.



Kroniek

Scheldedata gaat voor Unesco-keurmerk
Ludwig Caluwé

Wie van Zeeland of Antwerpen via het knooppunt Markiezaat Noord-Brabant binnenrijdt, ziet in de brede, uitgestrekte vlakte plots voor zich een verhoging opdoemen en heeft niet veel moeite om zich in te denken hoe er ooit water stroomde dat het land uitschuurde. Bij de Brabantse Wal kan je de geologische geschiedenis goed in het landschap lezen. Een gebied met dergelijke geologisch interessante en nog herkenbare zones kan sinds 2015 van Unesco het keurmerk Unesco Global Geopark krijgen mits de specifieke plekken voldoende wetenschappelijk onderzocht worden, educatief aandacht krijgen en toeristisch ontsloten worden.

Hoogtekaart van het gebied

Overleg minister-president Jambon en minister-president Rutte
Op 10 oktober bracht Vlaams minister-president Jan Jambon een bezoek aan zijn Nederlandse collega Mark Rutte. Gesproken werd over de binnen- en buitenlandse politieke situatie, de energie-uitdagingen, circulaire economie, de versterking van de grensoverschrijdende samenwerking, de stikstofproblematiek en een paar lopende bilaterale dossiers. Ook kwamen concrete plannen aan bod voor de programmering van de nieuwe Vlaams-Nederlandse regeringstop, die voor januari 2023 gepland is.

Jan Jambon (links) en Mark Rutte | Foto Ministerie van Algemene Zaken

Frieda Steurs ontvangt Simon Stevinpenning

Tijdens de TiNT-dag op 21 oktober 2022 ontving prof. dr. Frieda Steurs, directeur van het Instituut voor de Nederlandse Taal en
hoogleraar aan de KU Leuven, de Simon Stevinpenning: een onderscheiding voor een wetenschapper die zich zeer verdienstelijk maakt voor de Nederlandstalige terminologie en vaktaal.


Plannen van NPO en VRT voor intensieve samenwerking
De Nederlandse en Vlaamse publieke omroep gaan intensief samenwerken. Dat hebben de NPO en de VRT op 12 oktober 2022 bekendgemaakt.
Enkele voorbeelden van de plannen zijn:

  • het maken van coproducties voor dramaseries;
  • de verrijking van de digitale platformen NPO Start/NPO Luister en VRT MAX door aanbod van elkaars
  • programma’s en onderlinge uitwisseling van podcasts en videoreeksen;
  • het delen van onderzoeken naar mediagebruik, maatschappelijke trends en de inzet van sociale media;
  • de bestrijding van desinformatie;
  • het jaarlijks samen maken van een groot programma, bijvoorbeeld over de gezamenlijke geschiedenis van Nederland en Vlaanderen.

De hand van Antwerpen in Essen en Roosendaal
Vanwege de ligging van Roosendaal en Essen, dicht bij de grens, speelt de relatie met het heden en verleden van onze buren een grote rol in ons lokale erfgoedveld. Daarom slaan het Erfgoedcentrum Tongerlohuys Roosendaal en Karrenmuseum Essen de handen ineen om de geschiedenis van de regio gezamenlijk in beeld te brengen. Dat doen zij middels een duotentoonstelling op beide locaties, aan de hand van de eigen collectie en bruiklenen. Ter gelegenheid van de duotentoonstelling wordt een afwisselende en interessante programmering samengesteld, waaraan ook het ANV zijn medewerking verleent.

Duotentoonstelling over de historische relatie tussen Antwerpen, westelijk Noord-Brabant en de Noorderkempen van de 13e eeuw tot nu
• Erfgoedcentrum Tongerlohuys, Roosendaal, 11 december 2022 t/m 27 augustus 2023
• Karrenmuseum, Essen, 1 februari 2023 t/m 27 augustus 2023
Meer informatie: tongerlohuys en karrenmuseum


ANV

Uitreiking Vissesr-Neerlandiaprijzen aan Frits van Oostrom en Els Witte

Slot van de uitreiking van de Visser-Neerlandiaprijzen aan Frits van Oostrom en Els Witte (met bestuurslid Lita Wiggers namens Marita Mathijsen) | Foto Jo De Rammelaere

In het Markiezenhof in Bergen op Zoom werden op zaterdag 15 oktober 2022 de in 2021 toegekende Visser-Neerlandiaprijzen aan prof. dr. Frits van Oostrom en prof. dr. Els Witte uitgereikt. Het stadspaleis Markiezenhof werd in 1485 gebouwd onder leiding van de Mechelse bouwmeesters Antoon I Keldermans en Rombout II Keldermans. Het ANV is er al vaker te gast geweest en ook dit keer bleek de locatie de perfecte ambiance te bieden voor een stijlvolle uitreiking. Frits van Oostrom ontving de prijs als beloning voor de wijze waarop hij een betekenisvolle bijdrage heeft geleverd aan de Nederlands-Vlaamse samenwerking op wetenschappelijk en cultureel gebied en zijn grote invloed op het wetenschappelijke, literaire en culturele leven in Nederland en Vlaanderen. Els Witte kreeg de prijs als beloning voor het door haar verrichte wetenschappelijk onderzoek over het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, haar inzet voor Nederlands-Vlaamse samenwerking, zoals in haar functie van voorzitter van de Vlaamse openbare omroep en haar inspanningen voor de Nederlandse taal in Brussel en in de wetenschap. Het ensemble voor middeleeuwse muziek Aventure bracht in een klein concert het programma Reynaert die zal Reynaert blijven.


Jacqueline Epskamp wint Visser-Neerlandiaprijs voor Scenario 2022

Jacqueline Epskamp met de oorkonde en cheque van 5000 euro | Foto Almicheal Fraay


Op 24 september 2022 was het ANV te gast op het Nederlands Film Festival in Utrecht voor de uitreiking van de Visser-Neerlandiaprijs voor Scenario. Met haar scenario Hunkering won Jacqueline Epskamp voor de tweede maal de prijs. Hunkering gaat over Tinie, een ouder wordende vrouw die na een relatie van vijftig jaar haar leven opnieuw moet vormgeven. Wie is ze en wat is haar plek op de wereld? De jury noemde Hunkering een ode aan het ouder worden en de pijn die daar soms bij hoort. De keuze voor een oudere vrouw als protagonist is iets dat we nog veel te weinig zien en biedt een glansrol voor een oudere actrice. De frustraties van het hoofdpersonage in haar huidige leven met een dementerende echtgenoot en de verhoudingen tussen de gezinsleden creëren een rijk verhaal. Méér dan enkel vrouw zoekt nieuw leven met nieuwe liefde, maar kiest toch voor echtgenoot. Verder was de jury van oordeel dat het subtiel vertelde originele verhaal oog voor detail heeft en de lezer direct meeneemt in het innerlijk conflict van het hoofdpersonage. We hebben goede hoop om dit scenario als film te zien.
De jury bestond uit: Ruud van Gessel (voorzitter), Claire van Daal, Raf Njotea, Una Kreso en Eric Taelman.


Wedstrijd voor scenarioschrijvers 2022-2023
Het ANV stelt uit het Visser-Neerlandiafonds een prijs beschikbaar voor een scenario voor een nog te produceren Nederlandstalige speelfilm. Een onafhankelijke jury zal de inzendingen anoniem ter beoordeling voorgelegd krijgen. Alle deelnemers ontvangen van de jury na afloop van de wedstrijd een kort inhoudelijk commentaar op hun inzending. De inzendtermijn sluit op 1 mei 2023. De prijs bestaat uit een oorkonde en een bedrag van 7500 euro. Meer informatie


Poëziewedstrijd met als thema de Maas
De afdelingen Maastricht en Maasland Maaseik van de Orde van den Prince, de Marnixring Land van Loon – Nieuw Eyck en de ANV-regio Beide Limburgen organiseren een poëziewedstrijd voor leerlingen in het middelbaar onderwijs van scholen in Belgisch en Nederlands Limburg die grenzen aan de Maas.
De jongeren worden uitgedaagd om hun grenzen te verleggen, enerzijds door het schrijven van poëzie en anderzijds door erop uit te trekken om de Maas vanuit verschillende aspecten te bekijken. Ze gaan daarbij uit van hun emoties en gevoelens bij het aanschouwen van beelden en taferelen met de Maas als bron van grenzeloze activiteit. De inzendtermijn sluit op 23 februari 2023. Het slotevenement vindt plaats op 13 mei 2023, waarna Clavis uit Hasselt een bundel met geselecteerde gedichten zal uitgeven.
Meer informatie


Vertalen in de Nederlanden wint Taalboekenprijs 2022
Met de Taalboekenprijs willen het Genootschap Onze Taal, dagblad Trouw en het ANV jaarlijks het beste taalboek belonen. Een boek dat bedoeld is voor een breed publiek en dat oorspronkelijk, goed geschreven en taalkundig relevant is. In De Taalstaat van 1 oktober 2022 werd op de eerste dag van de Week van het Nederlands de prijs overhandigd aan Ton Naaijkens, die samen met Theo Hermans, Kees Koster, Inger Leemans en Dirk Schoenaers het winnende boek Vertalen in de Nederlanden schreef. De jury (Ton den Boon, Peter Debrabandere, Nelleke Noordervliet, Vibeke Roeper en Geertje Slangen) noemt Vertalen in de Nederlanden “een indrukwekkende geschiedschrijving, gedegen én informatief, met aandacht voor de grote lijnen en de kleine details, waarin een boekend en veelzijdig beeld wordt geschetst van de rijke vertaalcultuur in de Lage Landen vanaf de Middeleeuwen”.

Taalboekenprijswinnaar Ton Naaijkens (rechts) ontvangt de oorkonde uit handen van juryvoorzitter Ton den Boon | Foto Bart Versteeg

Lees dit artikel


Vlaanderen en Nederland: begrijpen wij elkaar?
De nieuwjaarsbijeenkomst 2023 van het ANV vindt plaats op zaterdag 28 januari in het stadhuis van Antwerpen. Spreker is de Nederlandse ambassadeur in België Pieter Jan Kleiweg de Zwaan. De titel van zijn lezing luidt Vlaanderen en Nederland: begrijpen wij elkaar? Na de lezing is er de nieuwjaarsreceptie.
ANV-nieuwjaarsbijeenkomst
Zaterdag 28 januari 2023, 15.00 uur
Stadhuis van Antwerpen, Schoon Verdiep, Grote Markt 1


Boek in de kijker

Een andere blik op kunst
Ludo Beheydt

Soms moet je met andere ogen naar kunst kijken. Niet met de ogen van de kunsthistoricus, maar met de ogen van de enthousiaste buitenstaander. Dat dacht ik toen ik – zelf enthousiaste buitenstaander – het imposante boek gelezen had van Paul Schnabel, de bekende socioloog die “anders gekeken” heeft naar “het beste en het boeiendste uit de Hollandse schilderkunst van de Gouden Eeuw”.

Paul Schnabel, Anders gekeken: Het beste en het boeiendste uit de Hollandse schilderkunst van de Gouden Eeuw,
Waanders Uitgevers,
Zwolle, 2021,
ISBN 978 94 6262 340 8,
400 pp.
Prijs: € 45,-.


Nieuwe methodes in taaladvies en taalkunde
Ludo Beheydt
Buurtaal, zo heet het boek over het Nederlands dat Miet Ooms als “praktische gids voor het Nederlands in België en Nederland” in het licht gegeven heeft. De titel signaleert meteen een breuk met eerdere
taalgidsen, maar het boek reveleert ook een nieuwe taalkundige aanpak, een aanpak gebaseerd op dataverzameling en frequentieonderzoek.

Miet Ooms, Buurtaal: Praktische gids voor het
Nederlands in België en Nederland
,
Sterck & De Vreese, Gorredijk, 2020,
ISBN 978 90 5615 651 0,
271 pp. Prijs: € 24,90.

Dan rijst de heikele vraag of er nog sprake kan zijn van die ooit hooggeprezen unieke Nederlandse standaardtaal

Corona, leverancier van nieuwe woorden
Dick Wortel

Het was natuurlijk te verwachten: een boekje met nieuwe woorden in de Nederlandse taal, allemaal coronagerelateerd. Een enorme oogst gezien de 172 pagina’s waaruit Knuffelcontact en waterwappie is
samengesteld. De auteurs, Vivien Waszink en Veronique De Tier, zijn erin geslaagd daar toch een prettig
leesbaar woordenboekje van te maken.

Vivien Waszink & Veronique De Tier,
Knuffelcontact & waterwappie: De kracht van nieuwe woorden,
Scriptum, Schiedam & Instituut voor de Nederlandse taal,
Leiden, 2021,
ISBN 978 94 6319 244 6,
173 pp.
Prijs: € 14,99.


“We worden allemaal als scherf geboren,
eenzaam, en zoeken
dan een andere scherf met een omtrek
die past tegen de onze”


Naar inhoudsopgave 2022/3

Naar boven