Neerlandia
Inhoud nummer 3 2022 | jaargang 126

Ik zie de glinsterende maan
Als een brug in het water staan
Warm in de koele nacht
En toch drijft een van die twee
Als een zilveren sliert naar de zee.
(uit: Roerloos, stuurloos, onbestemd)
Woord vooraf
Taal en gender op taaladvies.net
hoofdredacteur Peter Debrabandere
De jongste jaren wordt de discussie over genderinclusieve communicatie steeds nadrukkelijker gevoerd. Als we tien jaar geleden nog konden zeggen dat we ons van die problematiek niets aantrokken, dan kunnen we dat vandaag moeilijk blijven volhouden. Iedereen die zich met taal en communicatie bezighoudt, krijgt ermee te maken. Overheden en bedrijven stellen adviesteksten op voor intern gebruik. Hoe langer hoe meer zie je bepaalde adviezen ook in praktijk toegepast worden, of je het er nu mee eens bent of niet.
Interessant is nu dat de Taalunie voor de dag gekomen is met eigen adviezen. Haar adviezen zijn nu vrijgegeven op taaladvies.net.
Belgisch-Nederlandse defensiesamenwerking: een voorbeeld voor andere EU-landen
Jelle Borghijs & Chris Peeters

Belgisch-Nederlandse samenwerking op defensievlak kent al een lange traditie en is de laatste decennia dermate versterkt dat het als voorbeeld kan gelden voor andere EU-landen. De gewijzigde geopolitieke situatie door de oorlog in Oekraïne heeft ondertussen in alle EU-landen de meerderheid van de politici ervan overtuigd dat de eerdere verwaarlozing van defensie teruggedraaid moet worden. Een ver doorgedreven samenwerking op het vlak van verwerving, gebruik en inzet van wapensystemen is kostenefficiënt en verhoogt de slagkracht aanzienlijk.
Net in het zilver …
De Groot-Kempische Cultuurdagen in Hilvarenbeek (1947-1971)
Gui van Gorp
Met mijn familienaam stond het zo goed als in de sterren geschreven dat ik ooit een stukje zou maken over de Groot-Kempische Cultuurdagen (GKC) in Hilvarenbeek, waarvan Gorp zonder discussie het mooiste gehucht is. En amper een paar forse boogscheuten verder ligt dan ook nog mijn geboortestad Turnhout, een pak minder mooi maar nog steeds het wereldcentrum van de speelkaart. Brabanders onder elkaar dus

De feestelijke, gezellige en ‘massale’ Kempische koffietafel in de openlucht was ongetwijfeld het geheim van de smid
Nieuw licht op het Rampjaar 1672
Anne Doedens
Dit jaar is een herdenkingsjaar. Het jaar 1572, nu 450 jaar geleden, is in de woorden van de organiserende organisatie, het jaar van De Geboorte van Nederland, beginnend met de verovering van Den Briel door de watergeuzen. Eveneens wordt dit jaar in veel Nederlandse steden en dorpen de eerste zware bedreiging van de nog maar kort bestaande Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden herdacht, het Rampjaar, nu 350 jaar geleden.

National Maritime Museum, Greenwich, Londen
Het volk was redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos
De nieuwe folkgeneratie: Mark Hauman
Remi Hauman

Folkmuziek is weer populair in Noord en Zuid, getuige de succesfestivals in Zonneweide (Groningen) en Dranouter (Vlaanderen). Geïnspireerd door de traditionele volksmuziek veroveren folkartiesten in Vlaanderen en Nederland het podium met onder meer Nederlandstalige verhalende liederen. Mark Hauman (1962) vertegenwoordigt hier, in het spoor van het Vlaamse folkicoon Wannes Van de Velde (1937-2008), met zijn unieke repertoire in de Waaslandse tongval de nieuwe generatie.
En komt de morgen in de lucht
En vloeken al de meeuwen
Dan laat het schip zijn kleuren zien
En de matrozen geeuwen
Ze blazen de lantaarn uit
En al de sterren pinken
Naar die verroeste cargoboot
Die nooit heeft willen zinken
(uit: Een schip, van Wannes Van De Velde)
Een klomp goud van keizer Haile Selassie
Leo Fuld: de keizer van het Jiddische lied
Bonny Wassing

Leo Fuld begint zijn loopbaan als voorzanger in synagogen met Joodse liederen en vervolgens als zingende kelner in Rotterdam met Franse en Duitse liedjes. In 1932 vertrekt hij naar Londen om auditie te doen bij de BBC en hij krijgt er een contract. Het is het begin van een roemrijke carrière.
Dit is deel 9 in de reeks Als de Lage Landen te klein zijn.
Nederlands is toch zo’n moeilijke taal …
Ludo Beheydt
Naar aanleiding van de komst van Oekraïense vluchtelingen in Nederland en Vlaanderen is het onderwerp van de organisatie van taalcursussen Nederlands weer actueel. En dan wordt elkens weer de mythe gedebiteerd dat Nederlands zo’n moeilijke taal is.

“Het meervoud van slot is sloten,
Maar toch is het meervoud van pot, geen poten.
Evenzo zegt men: één vat twee vaten
Maar zal men niet zeggen: een kat twee katen”
De drijvende kracht achter het tijdschrift Onze Taal
Interview met Kees van der Zwan
Isidore van Westing

Het is een woensdagmiddag als ik, tot mijn grote opluchting, het kantoor met airco binnentreed. De hittegolf zorgt voor een onverdraagbare warmte en dorst. Het raam naast het eerste bureau heeft uitzicht op het koninklijk paleis Noordeinde, een van de mooiste stukjes van Den Haag. “Ah daar ben je, de bel is hier altijd ingewikkeld.” Met een vriendelijke glimlach vraagt hij of ik iets wil drinken. Kees van der Zwan, eindredacteur van het magazine Onze Taal, draagt een nette blauwe blouse en in zijn grijsblonde haar zit een vriendelijke slag. Hij geeft me een glas water aan. “Dank u” zeg ik. “Zeg maar je hoor, graag zelfs” en we gaan aan een van de tafels zitten.
“Sommige stukken komen binnen als een 6,5 en ik probeer daar dan een 7 of een 8 van te maken”

Taalverruiming
Renate Sluisdom
Sommige uitingen binnen de Nederlandse taal zijn in Suriname een geheel eigen leven gaan leiden. Zoals: ik mag niet klagen. Taalverruiming noem ik dat. Ik ja, want ik kan het begrip op geen enkele taalkundige website of encyclopedie vinden. Ik constateer situaties van taalverruiming als een woord in een nieuwe situatie een bredere, ruimere betekenis krijgt toegemeten dan de oorspronkelijke.
“Een ander lesje, door een andere professor gegeven, gaat over het gebruik van ‘jokken’ in plaats van ‘liegen'”
Lees dit artikel op de website van Tongo is taal.
“Holland bezigt éene algemeene schrijftaal, en België twee”
Nederlands-Limburg en de Nederlandsche Taal- en Letterkundige Congressen
Lou Spronck

In de periode 1849-1912 is er, afwisselend in een Belgische en een Nederlandse stad, 32 maal een Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres gehouden. Initiatiefnemers waren de Gentse arts Ferdinand Snellaert (1809-1872) en de Amsterdamse zakenman Jozef Alberdingk Thijm (1820-1889). In het Jaarboek 2020 van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG) werd uitvoerig aandacht besteed aan de bijdragen van Nederlands-Limburgers aan deze bijeenkomsten en aan de twee in Maastricht gehouden congressen. Een aantal elementen worden in dit artikel uitgelicht.
De prioriteit van het Nederlands is in Nederlands-Limburg nooit betwist
Taalveranderingen: van Noord naar Zuid of van centrum naar periferie?
Pluricentriciteit historisch bekeken
Iris Van de Voorde

Het Nederlands wordt vandaag gezien als een plurcentrische taal. Dat betekent dat er meerdere centra voor taalnormen zijn., Die centra vinden we in Nederland, België en Suriname. Er is dan sprake van drie nationale variëteiten van dezelfde taal. In mijn proefschrift heb ik me toegelegd op het Nederlands in Nederland en België. Beide variëteiten verschillen van elkaar op het gebied van uitspraak, woordenschat en zinsbouw.
Het klassieke verhaal blijkt niet helemaal te kloppen
Boek in de kijker
De grote biografie van het Algemeen Nederlands
Ludo Beheydt
Het gaat slecht met de neerlandistiek. Het gaat goed met de neerlandistiek. Het gaat slecht, want nog nooit zijn er zo weinig studenten Nederlands ingeschreven aan de universiteiten van de Lage Landen. Het gaat goed, want nooit tevoren beschikte de Nederlandse taal en cultuur over zulke waardevolle getuigenissen van haar rijkdom.

Jelle Stegeman, Grote geschiedenis van de Nederlandse taal. Twee delen. Amsterdam University Press, Amsterdam, 2021, ISBN 978 94 6298 925 2, 1282 pp. Prijs: € 79,90.
Stegeman heeft onverkort gekozen voor een taalhistorische beschrijving vanuit het perspectief van de hedendaagse standaardtaal. Dat is zeker een legitieme keuze in het licht van de controverse tussen sociolinguïsten en algemeen taalkundigen betreffende het statuut van de standaardtaal.
ANV
In memoriam Dick Wortel (1946-2022)
Peter Debrabandere

Op 12 augustus 2022 overleed Dick Wortel op 75-jarige leeftijd. Geen twee maanden geleden, op 18 juni liet Dick me weten dat hij niet meer in staat was om voor Neerlandia te schrijven. Hij bedankte me voor de prettige samenwerking en voor de vriendschap die daaruit ontstaan was.
Afscheid Frank Judo

In de algemene vergadering van 25 juni nam Frank Judo afscheid aan het eind van zijn achtjarige bestuurstermijn. Zeven jaar daarvan was hij als secretaris de spil van de vereniging en nam hij actief deel aan evenementen, ingewikkelde overleggen en vergaderingen.
Redacteur Ludo Beheydt erelid IVN

Op de slotdag van het 21e Colloquium van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (IVN) werd onze redacteur Ludo Beheydt op 26 augustus 2022 in Nijmegen samen met Judit Gera benoemd tot erelid van de IVN.
Foto Henriëtte Louwerse
Kennismaking met de nieuwe leden van het ANV-bestuur
Het ANV-bestuur heeft negen leden: vier uit Nederland, vier uit Vlaanderen en een uit Zuid-Afrika. In de laatste algemene vergadering zijn Axel Buyse en Ludwig Caluwé benoemd in het bestuur. Ludwig Caluwé is vervolgens gekozen tot secretaris.

Algemene Vergadering in Amstenrade
De opkomst bij de algemene vergadering op 25 juni in het – voor velen – verre Limburg was boven verwachting. De vergadering stelde de jaarstukken vast alsmede de begroting 2023 en ging er vervolgens mee akkoord om de contributiebedragen niet te verhogen.
Kroniek
Nederlands-Vlaamse ontwerpwedstrijd voor jongeren in de digitale wereld
De Stichting Internationale Spinozaprijs, onder voorzitterschap van prof. dr. ir. Karen Maex, heeft de wedstrijd Designing the Digital Good uitgeschreven voor Nederlandse en Vlaamse jongeren met als concreet doel het ontwerpen van een instrument dat het mentale welzijn van jongeren in de digitale leefwereld bevordert. Aanleiding hiervoor was de uitreiking van de Spinozalens 2022 aan de Amerikaanse filosoof Martha C. Nussbaum in het kader van het thema gezondheid, risico en samenleving. Het educatieproject is bedoeld voor havo- en vwo-leerlingen uit Nederland en leerlingen uit het secundair onderwijs in Vlaanderen.
Taalunie komt met adviezen genderbewust taalgebruik
Genderbewust taalgebruik is taalgebruik waarin vrouwen, mannen én non-binaire personen zich kunnen herkennen, waarin niemand uitgesloten wordt en niet één gender of sekse dominant is. Het gaat over het vermijden van woorden die als discriminerend, denigrerend of vooringenomen kunnen worden ervaren doordat ze impliceren dat één bepaald gender of één bepaalde sekse de norm is. De Taalunie stelt sinds kort een set adviesteksten over genderbewust taalgebruik beschikbaar. Ze helpen om weloverwogen taalkundige keuzes te maken waarmee een specifiek persoon, een groep of iedereen zich kan herkennen in een formulering. Wie genderbewust wil schrijven en spreken, vindt in de adviesteksten verschillende strategieën, concrete voorbeelden en achtergrondinformatie. Meer informatie: taaladvies.net.
Tentoonstelling Rampjaar in het Haags Historisch Museum
Een vijandelijke invasie, overal paniek, een gruwelijke moordpartij. Het jaar 1672 is een rampjaar voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Het volk is redeloos, de regering radeloos en he tland reddeloos. Emoties lopen hoog op, complottheorieën en fake news vinden gretig aftrek. Zondebokken zijn al snel gevonden.
In de tentoonstelling Rampjaar zet het Haags Historisch Museum bezoekers aan het denken. Hoe kijken we hier 350 jaar later tegenaan? Was het echt een uniek jaar of reageren we tegenwoordig nog steeds hetzelfde op rampspoed? Een vergelijking met crisisjaar 2020, het jaar waarin corona opduikt, laat veel overeenkomsten zien, zoals bedreigingen, protesten, aarzelende leiders, complotdenkers en grote verdeeldheid.
De tentoonstelling Rampjaar is tot en met 13 november 2022 te zien in het Haags Historisch Museum, Korte Vijverberg 7, 5213 AB Den Haag.
Meer informatie: Haags Historisch Museum
Welke toekomst heeft het Nederlands onderwijs in Noord-Frankrijk?
Tijdens de achtste editie van de Week van het Nederlands (1 t/m 8 oktober 2022) organiseert het tijdschrift de lage landen op 6 oktober 2022 om 12 uur een panelgesprek over de toekomst van het Nederlands in Noord-Frankrijk.
Recensies
Maatschappijkritiek in het 17e-eeuwse komische toneel in de Nederlanden
Marinus A. van den Broek
Een literair genre waaraan de literatuurwetenschap tot nu toe relatief weinig aandacht heeft besteed, is zonder twijfel de in de 17e eeuw in de Nederlanden uitermate populaire klucht, een toneelvorm waarin de kritiek op maatschappelijke verschijnselen en toestanden een belangrijke zo niet essentiële rol speelt.
De werrelt is vol bedrich en twist, Vol nijdigheyt, vol dieverij, vol schalckheyt en alle argelist

Johanna Ferket, Hekelen met humor: Maatschappijkritiek in het zeventiende-eeuwse komische toneel in de Nederlanden, Uitgeverij Verloren, Hilversum, 2021, ISBN 978 90 870 4861 7, 313 pp. Prijs: € 35,-.
De rol van het Nederlands in Japan
Henk de Groot
Toen ik ruim twintig jaar geleden besloot om mijn studie te wijden aan de rol van de Nederlandse taal in Japan tijdens de Edoperiode (ca. 1600-1867), trof het me hoe weinig er tot dusver gepubliceerd was over dit onderwerp door Europese (vooral Nederlandse) academici. Maar nu is er een nieuwe studie.
Dit werk zal ongetwijfeld een belangrijke bron van informatie en referentie worden voor onderzoekers in een breed domein

Christopher Joby, The Dutch Language in Japan (1600-1900): A Cultural and Sociolinguistic Study of Dutch as a Contact Language in Tokugawa and Meiji Japan, Brill, Leiden, 2020, ISBN 978 90 044 3644 2, XX & 494 pp. Prijs: € 169,-.
Het kanteljaar 1572 herdacht
Anne Doedens
1572: Een kanteljaar in de Tachtigjarige Oorlog (Utrecht, 2022) van Arnout van Cruyningen is een prettig leesbaar boek. Het is goed geïllustreerd, voor het overgrote deel met beelden uit het Rijksmuseum afkomstig, makkelijk opvraagbaar via de prachtige site van dat museum. Wie geen kenner is van de historie van de jaren 1567-1648, kan hier veel uit leren. Door zijn beperkte omvang biedt het evenwel geen gedetailleerd totaalbeeld.
De auteur grijpt het onderwerp 1572 aan om beknopt de gehele Tachtigjarige Oorlog te behandelen

Arnout van Cruyningen, 1572: Een kanteljaar in de Tachtigjarige Oorlog, Omniboek, Utrecht, 2022, ISBN 978 94 0191 830 5, 192 pp. Prijs: € 20,-.
Een onbegrijpelijk boek
Dick Wortel
Stel, u leest ergens: “Na een quick scan van de benchmark wordt het de product owner duidelijk dat het optimaliseren van het verdienmodel het best vormgegeven kan worden met een intrinsiek gedreven hands-on mentaliteit”. Snapt u het nog? Waar gaat dit over?
Toch willen veel mensen al jaren van die tenenkrommende taal af

Marcel de Jong & Mark de Koning, Krankzinnig kantoorkompas, Uitgeverij Passage, Groningen, 2022, ISBN 978 905452 406 9, 112 pp. Prijs: € 17,50.
Ik draag de wind van Oost naar West
Ik schuif de schepen naar een verre kust
Ik breek mijn wegen door steen en zand
Ik stuur de stormen over ’t land.
(uit: Water)