Neerlandia
Inhoud nummer 4 2020 | jaargang 124
toen ik klein was en onder tafel woonde
kende ik de enkels van de grote mensen
nu ken ik enkel de grote mensen
Woord vooraf
Mag God nog een Heer zijn?
door hoofdredacteur Peter Debrabandere
In de nieuwe Bijbelvertaling (NBV21), die volgend jaar op initiatief van het Nederlands en het Vlaams Bijbelgenootschap verschijnt, blijft God een man. De NBV21 is de herwerkte versie van de NBV, de Bijbelvertaling uit 2004. Het is de meest gebruikte versie van de Bijbel in het Nederlandse taalgebied.
Het woord heer is oorspronkelijk helemaal geen zelfstandig naamwoord.
“Beter een goede buur dan een verre vriend”
Erik Schroeven wil Nederlandse en Belgische mentaliteit in handel samenbrengen
door Peter van den Assem
De Nederlandse Kamer van Koophandel voor België en Luxemburg (NKVK) is een aanspreekpunt, vraagbaak, netwerkclub en opleidingsinstituut onder één dak. De organisatie, die kantoor houdt in Brussel, werd in 1902 opgericht voor Nederlandse ondernemers die zaken (willen gaan) doen in België en Luxemburg. In april van dit jaar trad Erik Schroeven aan als nieuwe directeur. Hij ziet nog veel mogelijkheden voor Nederlandse bedrijven. “Natuurlijk is het sexy om iets op te starten in Colombia. Maar ik wil dat die bedrijven potverdorie hiernaartoe komen.”
Erik Schroeven: “Het is niet wie je bent, maar wie je kent”, zegt Schroeven. “Zaken aansturen bij de juiste persoon, op de juiste plaats, op het juiste moment. Ik zeg tegen mensen: ‘Neem contact op met die persoon met mijn groeten. Dan ga je zien dat het iets sneller werkt. En als je een mailtje stuurt, zet mij dan in cc. Dat helpt ook.’”
Amsterdamse school in Siberië
Teleurgestelde architect Johan van Loghemkeert terug naar Nederland
Auteur: Bonny Wassing
In 1909 studeert Johan van Loghem af als bouwkundige. Hij behoort tot de Amsterdamse School, een 20e-eeuwse stijl in de bouwkunst als reactie op de neostijlen. Hij ontwerpt voor zichzelf en zijn vrouw een grote villa in Heemstede. Spoedig na zijn afstuderen krijgt hij veel opdrachten voor sociale woningbouw in het Amsterdamse Betondorp. Via zijn vriend Sebald Rutgers, die contacten heeft met Lenin, krijgt hij opdracht sociale woonprojecten te ontwerpen voor de mijnstad Kemerovo in Rusland.
Van Loghem is een overtuigd socialist, vindt zichzelf politiek bewogen en wil de arbeider een huisje met een tuintje geven
Dit is het tweede artikel in de reeks Als de Lage Landen te klein zijn
Lezing op Zoom
Ter gelegenheid van dit artikel biedt de ANV-afdeling Nederland in samenwerking met Museum Het Schip op 18 februari 2021 de lezing Wonen in verbeelde idealen door Alice Roegholt aan over het verblijf van Sebald Rutgers en Han van Loghem in Siberië. De lezing geeft een bijzonder inkijkje in het verhaal over idealen in de jaren na de Russische Revolutie en de betrokkenheid van Nederland, dat zijn steun aan het zich emanciperende Rusland wilde geven.
Kijk voor meer informatie op de website van het ANV.
Samenwerken aan een veerkrachtig herstel en een duurzame innovatieve toekomst
Auteur: Eliah Peeters
Afgelopen 4 november was het gesprek tussen minister-presidenten Jan Jambon en Mark Rutte het sluitstuk van de Vlaams-Nederlandse regeringstop. De digitale vorm van de ministeriële gesprekken was een unicum. Vlaanderen en Nederland werken al decennia intens en breed samen. In deze uitdagende tijden was de topontmoeting het moment om te onderschrijven dat gezamenlijke inspanningen meer dan ooit nodig zijn voor een veerkrachtig herstel en een duurzame innovatieve toekomst.
Gezamenlijke verklaring van de minister-presidenten
Informatie over de portaalsite Overbruggen
’t Leeshuus, originele leesbevordering in Oostende
Auteur: Ludo Beheydt
Iedereen leest, de slogan van het platform voor leesbevordering en leesplezier, vat treffend het doel en het succes van het Oostendse leescafé ’t Leeshuus samen. Dit leescafé bewijst dat je met de juiste inzet inderdaad iederéén aan het lezen kunt krijgen.
Bespiegelingen over de Geesteswetenschappen
Tijdverdrijf voor enk’le fijne luiden?
Auteur: Yves T’Sjoen
Over de maatschappelijke betekenis van de geesteswetenschappen wordt al sinds jaar en dag gedebatteerd. Meestal wordt de relevantie ter discussie gesteld. Wat vang je in godsnaam aan met een diploma in de geesteswetenschappen?
De faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Universiteit Gent organiseert sedert 2018 een denktank Humanities. Onderzoekers verbonden aan facultaire vakgroepen treden met elkaar in gesprek over geschiedenis, heden en toekomst van het geesteswetenschappelijk onderzoek. Doelstelling van de gesprekken is de oprichting van een Humanities Academie. In februari 2021 geven drie collega’s lezingen waarin gereflecteerd wordt op historiek, uitdagingen en maatschappelijk belang van de geesteswetenschappen. Marita Mathijsen (Sarton-medaille), Floris Cohen (Sarton-leerstoel) en Rens Bod (Francqui-leerstoel), drie eminente Nederlandse hoogleraren met belangstelling voor wetenschapsgeschiedenis, treden in gesprek met collega’s en studenten in verschillende wetenschapsdisciplines. Voor Neerlandia hebben de hoogleraren, bij wijze van voorafname op de academische referaten, ieder een prikkelende column geschreven.
Column | Geesteswetenschappen
De geesteswetenschappen, wat moeten we ermee?
Auteur: Floris Cohen
Hoe het in België toegaat, weet ik niet, maar in Nederland wordt geregeld een poging ondernomen de in mijn titel gestelde vraag van een antwoord te voorzien. Hoe valt de aanwezigheid van de geesteswetenschappen in het universitaire bestel te rechtvaardigen?
Column | Geesteswetenschappen
De rechte toren van Pisa
Auteur: Marita Mathijsen
De toren van Pisa rechtzetten? De grachten van Amsterdam dempen voor meer parkeerplaatsen? De Notre Dame na de brand slopen?Je moet er niet aan denken. En dat we er niet aan hoeven te denken, dat danken we aan de invloed van de geesteswetenschappen.
Column | Geesteswetenschappen
Geesteswetenschappers, kom uit de verdediging en ken uw geschiedenis!
Auteur: Rens Bod
De geesteswetenschappen hebben een imagoprobleem. Terwijl ze een eeuw geleden nog werden gezien als het summum van menselijke kennis, worden ze de afgelopen decennia vooral beschouwd als een luxeactiviteit zonder relevante toepassingen of menselijke lotsverbetering.
Straatpoëzie: een wandeling door Utrecht en Gent
Auteur: Kila van der Starre
Nagenoeg alle Nederlandse volwassenen komen in aanraking met poëzie en dat gebeurt voornamelijk buiten het boek. Dat blijkt uit het onderzoeksrapport Poëzie in Nederland: Een onderzoek naar hoe vaak en op welke manieren volwassenen in Nederland in aanraking komen met poëzie, dat ik in samenwerking met Stichting Lezen en het Nederlands Letterenfonds in 2017 publiceerde.
toen ik klein was en onder tafel woonde
kende ik de enkels van de grote mensen
nu ken ik enkel de grote mensen
Column | Frans-Vlaanderen
De Slag aan de Pene besliste over de annexatie van Frans-Vlaanderen bij Frankrijk
Auteur: Wido Bourel
In het Frans-Vlaamse dorpje Noordpene, aan de voet van de Kasselberg, staat een museum volledig gewijd aan de slag aan de Pene. Deze veldslag besliste over de a anhechting van dit stuk Vlaanderen bij Frankrijk.
Iedereen heeft recht op de Max Havelaar
Jacqueline Bel over de Multatulileerstoel
door Manu van der Aa
Jacqueline Bel, die literatuurliefhebbers vooral zullen kennen als auteur van Bloed en rozen: Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1900-1945, bekleedt sinds 1 december 2019 de nieuw ingestelde Multatulileerstoel aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). Op 2 maart 2020, de geboortedag van Multatuli, hield de hoogleraar haar inauguratierede getiteld Ik wil gelezen worden: Multatuli, het pak van Sjaalman en de moderne Nederlandse literatuur.
Hoe het Nederduits een wetenschappelijke taal werd
400 jaar geleden stierf Simon Stevin van Brugghe (1548-1620)
Auteur: Guido Vanden Berghe
Simon Stevin publiceerde bijna al zijn werken bewust in het Nederduits in plaats van in het academisch Latijn. Hiermee wilde hij de gewone man vertrouwd maken met de resultaten van de wetenschap. Zo creëerde hij voor vele Latijnse termen aangepaste Nederduitse neologismen. Die woorden gebruiken we doorgaans nog dagelijks.
Stevin lijkt redelijke gronden te hebben om van het Latijn als wetenschapstaal af te stappen
Een opsomming van nieuwe woorden die Stevin suggereert ter vervanging van Latijnse begrippen. Hij plaatst die tabel in Uytspraeck van de Weerdicheyt der Duytsche Tael, onderdeel van De Beghinselen der Weeghconst.
Bron: Brugge, Openbare Bibliotheek, B 265 (ekta: Jozef T. Devreese)
De Schrikvraag
Zal het sterke werkwoord verdwijnen?
Auteurs: Mark Uytterhoeven & Peter Debrabandere
De koala lijkt reddeloos verloren, maar geldt hetzelfde voor het sterke werkwoord in het Nederlands? Steeds vaker worden onze oren en ogen bloedend geconfronteerd met loopte, helpte, koopte, met een speler die vroegtijdig het veld verlaatte, een andere die uitblinkte of nog erger: een schouder die verschuift is. Dat laatste voorbeeld levert zelfs twéé rode kaarten op.
Als loopte een gevolg is van imitatiegedrag, van het overnemen van de zwakte van rijmwerkwoorden als dopen, knopen, hopen, stropen, slopen of nopen, kunnen we dan niet op eenvoudige wijze het sterke werkwoord redden door die rijmwerkwoorden sterk te maken? Kijk, de koala zullen we allicht om economische redenen moeten opgeven, maar het sterke werkwoord? Nooit!
Aan de slag. De stroper kniep een lus en toen hij een dag later een konijn het vel afstriep, hoer hij hoe de boswachter, van wie hij vorige week nog de echtgenote nook, naderbij sliep. Dat niep hem tot vluchten, en dat deed hij ook: hij vloech. Als dat maar goed afloopt, hiep hij.
Er is werk aan de winkel als we willen dat het sterke werkwoord niet wordt geslopen.
Mark Uytterhoeven uit in De schrikvraag zijn verwondering of verbazing over een of andere taalontwikkeling. Peter Debrabandere legt uit waar de ontwikkeling vandaan komt en hoe we eventueel normatief tegen de ontwikkeling aan kunnen kijken.
Ludo is de sjaak
Voornamen als aanwijzingenvangeneratieverschillen, klassenverschillen en karaktereigenschappen
Auteurs: Gerrit Bloothooft & Ludo Beheydt
Je voornaam vertelt meer dan je denkt. Hij verraadt vaak je sekse, wekt een vermoeden omtrent je leeftijd, geeft indicaties over je sociale achtergrond of etnische afkomst en lokt onwillekeurig vooroordelen uit.Waarom anders vindt Mohammed moeilijker een huurhuis dan Peter en krijgt Marie-Lore meer krediet dan Marina?
Tot in de loop van de vorige eeuw ouders het heft in eigen hand namen en eigen keuzen gingen maken die ook modegevoelig waren
Waarom zegt een Nederlander intriezje en een Vlaming intrige?
Intrigerende verschillen tussen Nederlands-Nederlands en Belgisch-Nederlands
Auteur: Frans Debrabandere
De ABN-Uitspraakgids van P.C. Paardekooper schrijft voor intrige, intrigeren de uitspraak intrige en intrigeren voor met g, zoals in liegen. Dat is logisch, want de Franse woorden zijn intrigue en intriguer. Een Franse occlusieve g wordt in het Nederlands een fricatieve g, bv. in garage. Maar het woordenboek van Heemskerk & Zonneveld geeft als Hollandse uitspraak intriezje, in tegenstelling tot – en in tegenspraak met – intrigeren. De gemiddelde Nederlander zegt inderdaad intriezje. Hij gaat dus van het verkeerde, niet-bestaande Franse woord intrige (i.p.v. intrigue) uit.
Maakt migratie de taal eenvoudiger?
Auteur: Freek Van de Velde
Dat het Nederlands verandert onder invloed van toenemende etnische diversiteit staat buiten kijf. Die veranderingen zijn diepgaand en ze raken aan de taalvormen, aan de zinsbouw, aan de woordenschat én aan de uitspraak. Is dat erg en moeten we ons daar zorgen over maken?
Het is onbegonnen werk om een taal te behoeden voor wijziging
ANV
Vlaanderen gidsland?
Auteur: Frank Judo
Erg courant zou ik de bovenstaande woordcombinatie niet durven noemen. Als het erom gaat een baken voor de wereld te zijn, kan Nederland betere adelbrieven voorleggen, zeker in de meer recente periode. De tijd ligt al even achter ons toen de verzamelnaam Fiamminghi in de kunsten gold als een kwaliteitslabel, dat ook gretig werd gebruikt door lieden die niet noodzakelijk veel te maken hadden met de Lage Landen.
Sarah Schoenmaekers bekleedt nieuwe ANV-leerstoel
Per 1 november 2020 is bij de Open Universiteit de leerstoel Europees Recht, gecorrigeerde culturele markteconomie van start gegaan. Het ANV-Tijmen Knecht-Fonds, dat in het kader van het ANV is gevormd, stelt hiervoor de middelen beschikbaar en benoemt de hoogleraar. Dat is Sarah Schoenmaekers, universitair docent aan de Universiteit Maastricht.
“Ik ben bijzonder vereerd dat ik deze belangrijke leerstoel mag bekleden om alzo meer aandacht te genereren voor de verhouding tussen de interne markt enerzijds en cultuur anderzijds in de Europese rechtsorde. Het is mijn bedoeling om dit thema een duidelijke plaats te geven in het academische en maatschappelijke debat, zowel in Nederland en België als in de andere lidstaten. Ik kijk met veel enthousiasme uit naar een lange en vruchtbare samenwerking met het ANV en de Open Universiteit.”
Algemene vergadering 2020 digitaal
Helaas kwam het sociale aspect van de jaarlijkse algemene vergadering dit jaar te vervallen omdat ook het ANV gehouden werd de jaarlijkse ledenvergaderingen digitaal te organiseren. Dankzij een speciaal platform verliepen de voorbereidende ledenvergaderingen van de landenafdeling en de algemene vergadering soepel. In rap tempo werden de jaarverslagen 2019 en de begroting 2021 vastgesteld. De leden voor de kascommissie werden benoemd en de contributie voor het nieuwe jaar werd ongewijzigd vastgesteld. Voorzitter Wim van Gelder werd voor een jaar herbenoemd.
Visser-Neerlandiaprijs voor Scenario 2020
Olga Ponjee heeft met haar scenario Voortjagers de Visser-Neerlandiaprijs voor Scenario 2020 gewonnen. De prijsuitreiking werd op het secretariaat gefilmd en uitgezonden op het Nederlands Film Festival.
Taalboekenprijs 2020
Nicoline van der Sijs heeft met 15 eeuwen Nederlandse taal de Taalboekenprijs 2020 gewonnen, een initiatief van Onze Taal, Trouw en ANV. De uitreiking was op 10 oktober 2020 in het radioprogramma De Taalstaat, dat vanwege de start van de Week van het Nederlands op NPO en VRT werd uitgezonden, gepresenteerd door Frits Spits en Jan Hautekiet.
Lees hier het juryrapport
De Bronzen Uil 2020
De juryprijs en de publieksprijs van De Bronzen Uil werden dit jaar gewonnen door Machteld Siegmann voor haar roman De Kaalvreter. De Bronzen Uil is een initiatief van het Willemsfonds vzw en wordt sinds deze editie samen met het ANV georganiseerd. Machteld Siegmann ontving op 10 oktober 2020 op het Festival Het Betere Boek een cheque van 10.000 euro, een bronzen beeldje en een kunstwerk. In maart 2020 gaat zij op tournee langs boekhandels, bibliotheken en leesclubs in Nederland en Vlaanderen.
Boek in de kijker
Pleidooi voor een nieuw elan tussen de landen van het Nederlandse koninkrijk identiteit
Door Ton Bijloos
Sinds de staatkundige hervorming van 10 oktober 2010 (10-10-10) zijn de Nederlandse Antillen, waarvan Aruba al sinds de status aparte in 1986 afgescheiden was,geen land meer binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Sinds die dag omvat het Koninkrijk de landen Nederland, Aruba, Curaçao en Sint-Maarten, waarbij Bonaire, Sint-Eustatius en Saba elk deel uitmaken van het staatsbestel van Nederland, zo bepaaltartikel 1 van het gewijzigde Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden.
Dat de Nederlandse Antillen als land op 10 oktober 2010 hebben opgehouden te bestaan, verbaast na lezing van Verdeeld Koninkrijk in elk geval niet
Paul Comenencia, Verdeeld Koninkrijk: Pleidooi voor nieuw elan in Koninkrijksrelaties, Eburon Academic Publishers, Utrecht, 2020, ISBN 978 94 6301 290 4, 162 pp. Prijs: € 18,-. Ook verkrijgbaar als e-book.
Recensies
De hoge status van mensenrechten in de Lage Landen
door Jan Willem Sap
Nulpunt 1945:De Lage Landen een mensenleven later, Ons Erfdeel vzw, Rekkem / Den Haag, 2020, 192 pp., ISBN 978 90 7970 531 3. Prijs: € 25,-.
Wat heeft de filosofie over Nederland te zeggen en wat heeft Nederland met filosofie?
Aardige inkijkjes in het Nederland van de filosofen
door Peter Venmans
Ronald van Raak, Denken op de dijken: Het Nederland van de filosofen. Uitgeverij Aspekt, Soesterberg, 2020, ISBN 978 94 6338 904 4, 164 pp. Prijs: € 17,95.
Een lange mars door de brousse van de Nederlandstalige Congo-literatuur
door Michiel van Kempen
Luc Renders, Koloniseren om te beschaven: Het Nederlandstalige Congoproza van 1596 tot 1960,Gramadoelas, Hasselt, 2019, ISBN 978 94 6388 666 6, 496 pp. Prijs: € 34,95. Bestellen: www.gramadoelashasselt.com/koop-nu.
Kroniek
De eeuw van Cyriel Moeyaert
Auteur: Frans Debrabandere
Op 23 mei 1920 in Sint-Andries (Brugge) geboren, overleed op 25 september Cyriel Moeyaert in het Poperingse Sint-Jan-ter-Biezen. Hij had net zijn honderdste verjaardag gevierd. Hij was vijfenzeventig jaar priester. Achtereenvolgens leraar Latijn, Grieks en geschiedenis aan het college van Izegem, godsdienst aan het atheneum van Menen en Nederlands in Ieper. Van 1975 tot 1990 was hij diocesaan inspecteur Nederlands in het bisdom Brugge. Hij was in de eerste plaats een taalliefhebber, een taalbewonderaar en taalobservator, in de West-Vlaamse traditie van Guido Gezelle en Leonard De Bo.
Waarom studeer je Nederlands?
Auteur: Iris van Erve
Samen met circa 14.000 studenten en bijna 600 docenten overal in de wereld viert de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (IVN) 50 jaar internationale neerlandistiek. De neerlandistiek buiten ons taalgebied is in deze halve eeuw geëmancipeerd en biedt nieuwe wegen en perspectieven aan neerlandici binnen de landsgrenzen van Nederland en Vlaanderen. In interdisciplinair werken en uitwisseling van expertise heeft de internationale neerlandistiek immers altijd vooropgelopen. Dat de meest gestelde vraag aan internationale neerlandici nog steeds Waarom studeer je Nederlands? is, is bijna komisch bij bestudering van de wereldkaart met alle plekken waar de Nederlandse taal, letterkunde en cultuur inmiddels bestudeerd wordt aan universiteiten door Polen, Amerikanen, Italianen, Brazilianen en ga zo maar door.
Belgische meesters in Laren
In het museum Singer Laren opent binnenkort de tentoonstelling Belgische meesters, die een overzicht biedt van de Belgische klassiek-moderne kunst, samengesteld uit hoogtepunten van het Brusselse Museum van Elsene. De kunstwerken zijn een weerspiegeling van de zoektocht naar vernieuwing en vrijheid van expressie in België tussen 1850 en 1950. Daarbij wisselen internationale invloeden en lokale karakteristieken elkaar af, evenals een sterke focus op de zichtbare werkelijkheid en een voorkeur voor de fantasie. Te zien zijn meesterwerken van onder meer James Ensor, Léon Spilliaert, Rik Wouters, Gustave De Smet, Frits Van den Berghe en René Magritte. Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie en worden er lezingen gegeven.
Belgische meesters | Meesterwerken uit het Museum van Elsene in Brussel
26 januari t/m 25 april 2021 in Singer Laren
Meer informatie