Hieronder rust Sebastiaan,
Die nooit iets anders heeft gedaan

Woord vooraf

Hoe zit dat met dat kot in Vlaanderen?
door hoofdredacteur Peter Debrabandere

… Sinds de coronacrisis stellen Nederlanders opeens vast dat een kot in Vlaanderen niet alleen een ‘studentenkamer’ is, maar ook gewoon een ‘huis’. Het woord kot betekende in het Nederlands oorspronkelijk ‘klein armoedig huis’ en heeft vanuit die betekenis allerlei andere (vooral Vlaamse) betekenissen ontwikkeld, zoals ‘kleine boerderij’ en ‘bordeel’, vervolgens ‘hok, berging, schuurtje’.

Wat verbaast, is dat ‘blijf in uw kot’ in Vlaanderen nu overal opduikt, alsof ‘kot’ het normale woord is.

Vracht bundelen om files te bestrijden

Havensamenwerking in het hinterland van de Lage Landen
Auteur: Joost Hintjens

Iedereen zucht: “Als die andere nu eens thuisbleef, dan kon ik tenminste doorrijden.” We ergeren ons allemaal wel eens aan de files en dan kijken we vooral naar de muur van vrachtwagens, die rechts van ons stilstaat. We zijn allen zowel dader als slachtoffer als het over files gaat. Maar die vrachtwagens zorgen voor onze bevoorrading en in onze contreien zijn logistiek en de havens belangrijke bronnen van werk. Uitzonderlijk daarbij is dat het werk is voor zowel hoogopgeleide ingenieurs als informatici als productieketenspecialisten als logistieke medewerkers, maar ook laagopgeleide magazijnmedewerkers die in onze industrie 4.0 niet altijd even gemakkelijk een baan vinden.

Als twee naburige havens eenzelfde, verder gelegen hinterland bedienen, dan hebben ze allebei te weinig cargo voor een regelmatige gebundelde dienstverlening per trein of binnenschip

Lees dit artikel

Van Eyck. Een optische revolutie

Achter de schermen van de tentoonstelling
Auteur: Frederica van Dam

Jan van Eyck (ca. 1390-1441). Voor kunsthistorici is hij een van de boeiendste en ontzagwekkendste kunstenaars uit de West-Europese kunstgeschiedenis. Op 1 februari opende de tentoonstelling Van Eyck. Een optische revolutie in het Museum voor Schone Kunsten Gent (MSK). Nooit eerder bracht een tentoonstelling de bezoeker zo dicht bij het meesterschap van Jan van Eyck. Dat was uiteraard geen vanzelfsprekendheid.

Het team wist dat de bruiklenen niet geregeld konden worden met één telefoongesprek

“Nederlanders zijn de Amerikanen van Europa”

Interview met Nico Moolenaar en Eshref Reybrouck, makers van de tv-serie Undercover
Anna Rademakers

De Vlaams-Nederlandse productie Undercover – over een Nederlandse en een Vlaamse undercoveragent die infiltreren in een xtc-imperium in de grensstreek – was in 2019 in Nederland de best bekeken serie op Netflix. Ook in België sloeg de serie aan, eerst als zondagavondserie op VRT/Eén en sinds enkele maanden ook via de Belgische tak van de streamingdienst. Wat is het geheim van de reeks? Wat maakt het produceren van een Vlaams-Nederlandse serie bijzonder en wat kunnen beide landen op dit gebied van elkaar leren? Neerlandia sprak met schrijver/showrunner van Undercover, Nico Moolenaar (zelf half Nederlands, half Belgisch), en regisseur van het eerste seizoen, Eshref Reybrouck.

Taxshelter is een ingreep van de staat die ervoor zorgt dat bedrijven heel voordelig kunnen investeren in fictie.

’n Wonderlike geleentheid

Die leerstoel Zuid-Afrika: talen, literaturen, cultuur en maatschappij, Universiteit Gent – Spptember-Desember 2019
Auteur: Louise Viljoen

Die leerstoel Zuid-Afrika: talen, literaturen, cultuur en maatschappij is in 2017 opgerig en bied aan studente wat studeer by die Universiteit Gent die geleentheid om as onderdeel van hulle onderrig in die Nederlandse taal- en letterkunde ook die Afrikaanse taal- en letterkunde te bestudeer, soos wat dit ingebed is binne die groter Suid-Afrikaanse konteks. Die leerstoelhouer is om die beurt ’n en taal- of letterkundige, met die letterkundige Hein Willemse in 2017, die taalkundige Wanie Carstens in 2018 en myself as letterkundige in 2019 die leerstoelhouers wat tot dusver aangestel is.

Ek het die indruk gekry dat die Afrikaanse letterkunde vir hulle uitdagend en konfronterend was

‘Teghens de doot en is gheen verweer’

Bruegel in tijden van epidemie
Auteur: Ludo Beheydt

Ook in vroeger eeuwen waren de Lage Landen op gestelde tijden in de ban van epidemieën. Berucht is de Zwarte Dood, die in de 14e eeuw woedde, maar ook in de 15e en 16e eeuw waren er geregeld uitbraken van pestepidemieën, zowel in Holland als in Vlaanderen. Bekend is de uitbarsting halfweg de 16e eeuw in Holland in Gorcum, Hoorn, Delft, Waterland en Kennemerland en in Vlaanderen in Antwerpen. In traktaten en keuren is de meedogenloosheid van de epidemieën herhaaldelijk beschreven en in het middeleeuwse spreekwoord Teghens de doot en is gheen verweer is de fataliteit bondig samengevat. Die radicale fataliteit van toen is echter nergens overtuigender uitgedrukt dan in dat macabere meesterwerk van Pieter Bruegel de Oude: De triomf van de dood.

En net zoals de feestende, zingende, vrijende mensheid vandaag brutaal verstoord wordt in haar dagelijkse doen, wordt op Bruegels schilderij de hele maatschappelijke samenleving ontregeld

Woorden onder de huid

Poëzietatoeages in Nederland en Vlaanderen
Auteur: Kila van der Starre

Aan het begin van de 21e eeuw zijn poëzietatoeages een trend. In het kader van mijn promotieonderzoek naar poëzie buiten het boek nam ik een enquête af onder bijna negentig poëzietatoeagedragers in Nederland en Vlaanderen. Waarom kiezen mensen ervoor om gedichten en poëziecitaten in inkt te laten vereeuwigen op hun lichaam?

Tatoeages worden niet meer uitsluitend geassocieerd met niet-westerse cultuur, lage sociale klasse en/of mannelijkheid

Column | Frans-Vlaanderen

Cyriel Moeyaert 100 jaar
Auteur: Wido Bourel

Dr. Jozef Weyns, die ooit het levensverhaal van een eeuweling uit zijn geboortedorp optekende, schreef: “Wie honderd jaren deze wereld heeft kunnen bekijken, vergaarde een berg van herinneringen die merkwaardig zijn. Naar zulk een mens is met gretigheid te luisteren.” Zeker als het iemand is met een sprankelende geest als … Cyriel Moeyaert, die zijn honderdste verjaardag vierde op 23 mei jl.

DBNL.org bestaat twintig jaar

Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren wordt wereldwijd bekeken
Auteur: Peter van den Assem

Aan het einde van het jaar 2000 kwam de eerste versie van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren online voor een beperkt publiek. Twintig jaar later is DBNL.org niet alleen een website voor wetenschappers, maar ook voor docenten, studenten en liefhebbers van de Nederlandse taal en letterkunde. Vorig jaar werd de digitale bibliotheek – een samenwerkingsverband van de Taalunie, Koninklijke Bibliotheek en Vlaamse Erfgoedbibliotheken – 4,7 miljoen keer bezocht. “DBNL wordt letterlijk wereldwijd geraadpleegd.”

Het aantal bezoeken aan DBNL.org vanuit Vlaanderen blijft nog achter

Nederlandse prentkunst bekend van Italië tot Rusland

Auteur: Ludo Beheydt

Er is de laatste tijd een opmerkelijke internationale rage gaande rond de prentkunst uit de Nederlanden. Musea uit de hele wereld organiseren tentoonstellingen en congressen over gravures en etsen, vooral uit de dageraad van de Gouden Eeuw. Overigens is dat niet zo verwonderlijk, want vanaf de 16e eeuw lag het centrum van de Europese prentkunst in de Lage Landen. Eerst in Vlaanderen en vervolgens in Nederland

De prentkunst heeft meer nog dan de schilderkunst ertoe bijgedragen dat Europa vertrouwd raakte met de kunst van de Lage Landen

De mogelijkheid om een unieke vreemde taal te leren

Neerlandistiek in Lublin
Auteur: Beata Poplawska

De stad Lublin ligt in het oosten van Polen, zo’n 150 km ten zuidoosten van de hoofdstad Warschau en 180 km ten noordwesten van de Oekraïense stad Lemberg (Lviv in het Oekraïens). Lublin is de hoofdstad van het naar de stad genoemde woiwodschap (provincie) Lublin (Województwo Lubelskie in het Pools). De stad heeft ruim 322.000 inwoners, waar gedurende het academisch jaar nog zo’n 70.000 studenten als tijdelijke inwoners bij komen (waaronder ook vrij veel vanuit het buitenland). Lublin wordt vaak een studentenstad genoemd, omdat er meerdere universiteiten zijn, waaronder de Katholieke Universiteit Lublin (KUL).

Het bachelorniveau bestaat uit ongeveer tachtig studenten

De schrikvraag

Is geweest het nieuwe geworden?
Auteurs: Mark Uytterhoeven & Peter Debrabandere

In de jaren 80 van de vorige eeuw lachten wij journalisten van de toenmalige BRT-sportredactie ons een breuk met de ongerieflijke gewoonte om na elk voltooid deelwoord een overbodig familielid van die werkwoordsvorm toe te voegen: dat is gezegd geworden. Maar daar is vorige week toch over vergaderd geworden! Dat hoor je gelukkig niet meer.

Natuurlijk ben ik geschrokken van de cijfers. Humo is de voorbije jaren gewoon mismeesterd geweest.

Afrikaans, Afrikataal met internationaal aanzien

Waarom studenten Nederlands bij voorkeur Afrikaans opnemen in het curriculum
Auteur: Yves T’Sjoen

Een apocriefe volkslegende zegt dat Adam en Eva in de Hof van Eden met elkaar Afrikaans spraken. Andere overleveringen, zoals die van Johannes Goropius Becanus in de 16e eeuw, hebben het over Antwerps, maar in dat geval waren deze Bijbelse personages onverstaanbaar. Kwatongen in Zuid-Afrika beweren dat wij aan het Afrikaans de zondeval en in de geschiedenis van het land alle maatschappelijke en politieke problemen te danken hebben. Hoe het ook zij, Afrikaans staat aan Zuid-Afrikaanse universiteiten onder immense druk. Niet alleen in Stellenbosch en Bloemfontein, ook in Pretoria, Potchefstroom en méér hogeronderwijsinstellingen wordt de taal als instructie- en wetenschapstaal hoogstens nog gedoogd. De lingua franca is Engels, ook al beheerst niet elke student of academicus de taal van Shakespeare. Overigens komen alleen occasioneel de zogeheten zwarte talen aan bod als instrument van onderricht.

Docenten en studenten aan Europese universiteiten zijn zich bewust van de rijkdom van de Afrikaanstalige literatuur en van de vele talen en literaturen in Zuid-Afrika

Lees dit artikel

Hier ligt Poot, hij is dood

Het grafschrift als poëtisch genre
Auteur: Marinus A. van den Broek

Wie op een kerkhof de daar aanwezige grafmonumenten bekijkt, stelt vast dat de meeste zerken niet alleen voorzien zijn van de naam en de geboorte- en sterfdatum van de overledene, maar dat er ook dikwijls nog een Bijbeltekst of een literair citaat is toegevoegd. Soms heeft de achterblijvende partner zelf een eigen tekst laten aanbrengen, die vaak informatie bevat over de overledene of over diens relatie met de nabestaande(n). In het laatste geval wordt zelfs niet zelden de behoefte zichtbaar om diepe gevoelens en emoties in een poëtische vorm te gieten.

Een zerk met ingebouwde buis.
Zo eert Philips Willem Duys.

Waarom Ieper eigenlijk IJper of Iper had moeten zijn

Over het ontstaan van foute woorden
Auteur: Frans Debrabandere

Ik wil het hier niet hebben over moderne Nederlandse woorden die volgens de klankwetten anders hadden moeten luiden of anders geschreven hadden moeten worden, woorden die afwijken van de gewoon te verwachten evolutie. Eind 19e eeuw vonden de Junggramatiker – een groepering Duitse taalkundigen – dat klankwetten blind werkten, dat ze ausnahmslos waren. De uitzonderingen waren het gevolg van andere wetmatigheden, zoals die van de analogie.

Ook de huidige spelling van de plaatsnaam ‘Ieper’ is fout

Column | Zuid-Afrika

Klein bootjies op ’n groot see
Nederlands-Vlaams-Afrikaanse samewerking
Auteur: Conrad Steenkamp

Die ooreenkomst wat in Februarie 2020 tussen die Taalunie en die Afrikaanse Taalraad gesluit is, sal help om samewerking tussen Nederlands en Afrikaans voortaan beter te koördineer.

Ons is getuies van die sloping van globale taaldiversiteit …

ANV

Van blokken beton en andere dingen die voorbijgaan
Auteur: Frank Judo

Soms lijkt het wel of de aloude limes weer in het Europese landschap zijn opgedoken. Net zoals ten tijde van het Romeinse keizerrijk lopen ze dwars door de Lage Landen. Net zoals toen scheiden ze Noord- van Zuid-Europa. Anders dan toen leeft nu de gedachte dat de barbaren in het Zuiden wonen en de civilisatie in het Noorden leeft.

De beelden van blokken beton en gevulde containers bij grensovergangen deden pijn aan de ogen en het hart

Algemene vergadering uitgesteld
Ook het ANV heeft in verband met corona activiteiten moeten annuleren of uitstellen, waaronder de algemene vergadering. Het voornemen is om die te houden op zaterdag 24 oktober 2020.

ANV-leerstoel bij Open Universiteit
De faculteit Rechtswetenschappen van de Open Universiteit heeft in samenwerking met het ANV een bijzondere leerstoel Europees recht ingesteld, met als aandachtsgebied de cultureel gecorrigeerde markteconomie. Deze bijzondere leerstoel wordt ondersteund vanuit het ANV-Tijmen Knecht-Fonds.

Compositiewedstrijd
Ter gelegenheid van het 125-jarig jubileum van het ANV is de vereniging opnieuw een samenwerking aangegaan met het Prinses Christina Concours. Het ANV werkte eerder samen ter gelegenheid van de viering van 200 jaar Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in 2015. Ook deze keer is de opdracht afgestemd op de gelegenheid.

Literaire debuutprijs De Bronzen Uil
Het ANV is een samenwerking aangegaan met het Willemsfonds om het bereik van de literaire debuutprijs De Bronzen Uil in Nederland te vergroten. De inbreng van het ANV bestaat uit het aanbrengen van Nederlandse juryleden, het oprichten van een platform voor het werven van stemmers voor de publieksprijs, het opzetten van een tournee van de prijswinnaars in Nederland en fondsenwerving.

Een Twintiger schrijft …
een ode aan Brussel
Auteur: Arjan Keijser

Tijdens het tweede weekend van februari streken de Twintigers neer in Brussel. Een gelegenheid waar ik al enige tijd naar uitkeek. Voor een buitenstaander is Brussel niet altijd even gemakkelijk te begrijpen. Als inwoner van de Vlaamse rand was ik er echter van overtuigd dat mijn mede-Twintigers de Brusselse charme wel zouden waarderen.

Kroniek

De Antwerpse beiaard in het Nationaal Paleis van Mafra speelt weer
Auteur: Luc Rombouts

Op 1 en 2 februari vond in Portugal een evenement plaats dat een bijzondere band had met de Lage Landen: de inwijding van de Witlockxbeiaard in het Nationaal Paleis van Mafra.

Boswachterspad Smokkelroute
Nu het ernaar uitziet dat een vakantie naar het buitenland vanwege de coronacrisis moet worden uitgesteld, geeft een wandeling in het grensgebied van Nederland en Vlaanderen u wellicht het buitenlandgevoel. Niet omdat u als Nederlander de grens naar Vlaanderen oversteekt en vice versa, maar wel omdat het landschap doet denken aan Afrikaanse vlaktes en het natuurgebied een magische beleving oproept.

Stem mee voor De Bronzen Uil publieksprijs
De Bronzen Uil, de Nederlandstalige literaire debuutprijs, is dit jaar aan zijn tiende editie toe. Jaarlijks worden uit de Nederlandstalige debuutromans van dat jaar zes schrijvers genomineerd. De bekendmaking van de winnaar met de prijsuitreiking is een vast onderdeel op het literaire festival Het Betere Boek, waar de genomineerden via podiuminterviews dieper ingaan op hun boek. Dit jaar wordt de debuutprijs uitgereikt op zaterdag 10 oktober in Gent.

Naast De Bronzen Uil, gekozen door een professionele Vlaams-Nederlandse jury, is er ook een Publieksprijs. Alle lezers worden zo in de gelegenheid gesteld hun favoriet te kiezen. Beide laureaten gaan tijdens een natraject op tournee langs boekhandels, bibliotheken en andere gelegenheden. Niet alleen in Vlaanderen, maar vanaf de komende editie ook in Nederland.

De organisator, het Willemsfonds, werkt hiervoor samen met het ANV.

Voor de publieksprijs kunnen Neerlandialezers, ANV-leden, nieuwsbriefabonnees en bezoekers van ANV-evenementen hun stem uitbrengen via enkele platforms. Aan elk platform wordt eenzelfde aandeel van de stemmen toegewezen. De genomineerden worden op donderdag 3 september 2020 bekendgemaakt. Stemmen kan tot 5 oktober 2020 op anv.nl.

Zo bepaalt u mee wie er op tournee in uw buurt komt.

Nieuwe directeur Zuid-Afrikahuis

Dr. Angelie Sens (1960) is met ingang van 1 maart 2020 benoemd tot directeur van het Zuid-Afrikahuis. Van huis uit is zij cultuurhistoricus, gespecialiseerd in wat toen nog koloniale geschiedenis heette, inclusief de geschiedenis van de betrekkingen met Zuid-Afrika

Twee nieuwe directeuren in erfgoedsector
Olga Van Oost is sinds 1 januari 2020 de nieuwe directeur van FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed. Olga Van Oost studeerde kunstwetenschappen en archeologie, en communicatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel. Daar promoveerde ze in 2009 op Het Museumvraagstuk, een proefschrift waarin ze de oorsprong en mogelijke toekomst van het kunstmuseumconcept analyseerde in het licht van het beleid in Nederland en Vlaanderen.

Zeg ‘ns wat

Sauvagerd
In het laatste nummer van Neerlandia stond een artikel over het leven en het werk van Karl Sauvagerd. Deze familienaam intrigeerde me dermate, dat ik meteen op zoek ging. (Frans Debrabandere)

Boek in de kijker

Een altijd weer vernieuwd geluk
De briefwisseling tussen Stijn Streuvels en Antoon Coolen
door Paul van Velthoven

“Een krachtig en telkens vernieuwd geluk” noemde Antoon Coolen in zijn brieven de boeken die hij ontving van de man waarin hij zijn meester erkende, de Vlaamse auteur Stijn Streuvels. Hun briefwisseling startte toen de nog jonge Coolen in 1929 zijn Kinderen van ons volk durfde toe te sturen aan de toenmalige grootmeester van de Vlaamse literatuur. Terwijl Coolen net aan zijn proefstuk toe was – het boek werd geroemd als de eerste moderne katholieke roman – was Streuvels, inmiddels bijna zestig, met werken als Langs de wegen en De Vlaschaard allang een gevestigd en bewonderd schrijver. Hij was waarschijnlijk toen op het hoogtepunt van zijn roem. Zijn werk werd uitgegeven bij uitgevers in Amsterdam, werd gewaardeerd en gekend door Tachtigers en hun navolgers als Jacobus van Looy, Lodewijk van Deyssel en P.C. Boutens.

Stijn Streuvels & Antoon Coolen: Een altijd weer vernieuwd geluk (Briefwisseling bezorgd door Stijn Vanclooster),
Lannoo, Tielt, 2018
ISBN 978 94 0145 618 0, 397 pp. Prijs: 29,99 euro.

In Streuvels zag Coolen een bij uitstek verwante geest

Recensie

Verloren koninkrijk, verloren republiek
door Frank Judo

Als u me vraagt naar een boek dat de lezers van dit blad in het voorbije decennium aan het denken heeft gezet, brengt een geïnformeerde gok me nogal snel bij Els Wittes Verloren Koninkrijk uit 2014, dat het orangisme na de scheiding van 1830 opnieuw een gezicht gaf. Misschien zullen een aantal van die lezers in dubio zijn bij het verschijnen van de studie die dezelfde auteur wijdt aan de radicaal-republikeinse stroming in dezelfde revolutietijd. Moeten zij ook dit boek lezen? Het antwoord is zonder enig twijfel positief.

Els Witte,
Belgische republikeinen: Radicalen tussen twee revoluties (1830-1850),
Polis, Antwerpen, 2020,
ISBN 978 94 6310 507 1, 431 pp.
Prijs: 27,50 euro.

De hoogtijdagen van het Belgische republicanisme hielden verband met de strijd tegen Willem I

Hier ligt Gijs van Amerongen,
in de grond geen kwaaie jongen.