Neerlandia

Inhoud nummer 1 2020 | jaargang 124

“all’s met mååt”

is ’t beste up de duur


Woord vooraf

Milieuzones en lage-emissiezones
door hoofdredacteur Peter Debrabandere

… Dat Vlaanderen vasthoudt aan de lage-emissiezones en niet overweegt om die weer af te schaffen, komt doordat in Vlaanderen veel meer dieselauto’s (en relatief jonge salarisauto’s) rijden dan in Nederland. In Nederland verdwijnen de oudste, vervuilende dieselauto’s relatief snel door de maatregelen van de steden die een milieuzone invoeren. In Vlaanderen lukt dat niet omdat er nog heel veel vervuilende dieselauto’s rondrijden: een derde ervan heeft nog een Euro 5-motor.


Een culturele schakel tussen Vlaanderen en Nederland

Laudatio bij de uitreiking van de Visser-Neerlandiaprijs 2019 aan Ludo Simons, Turnhout, op 1 februari 2020
Auteur: Pierre Delsaerdt

Ludo Simons neemt zijn oorkonde in ontvangst. Foto Jo De Rammelaere

Dames en Heren,

Ik weet niet of het de eerste keer is dat een laudatio voor de helft wordt opgebouwd met passages uit het werk van de gelauwerde. In elk geval vond ik het maar gepast om dat te doen in mijn laudatio voor Ludo Simons, nu hem de Visser-Neerlandiaprijs wordt overhandigd. Alle passages komen uit zijn essay Het ravijn tussen Essen en Roosendaal, dat de ondertitel draagt Culturele integratie voor beginners (Leuven: Kritak, 1990). Zij tekenen Ludo Simons zoals hij is, ja, maar bovendien heb ik ze gekozen omdat ze een aantal kwaliteiten aantonen die aansluiten bij de geest van de Visser-Neerlandiaprijs, en waarvan ik de indruk heb dat ze steeds zeldzamer aan het worden zijn. Laat ik dat even verder ontwikkelen, in mijn eigen, naar verhouding schamele, van weinig fantasie getuigende woordenschat.

Hier is geen sprake van verstarring of kokerzicht: de blik is gericht op Europa, op Duitsland, Frankrijk en de Angelsaksische wereld

Lees het dankwoord van Ludo Simons


Carillonmuziek bij de tijd gebracht

Laudatio bij de uitreiking van de Visser-Neerlandiaprijs 2019 aan Ludo Simons, Turnhout, op 1 februari 2020
Auteur: Boudewijn Zwart

Mathieu Polak neemt de oorkonde in ontvangst. Foto Jo De Rammelaere

Ama Nesciri staat er geschreven boven het stokkenklavier van de historische beiaard van de Sint-Janstoren te Gouda. Waardeer het om onbekend te zijn. Hoog boven de stad verheven, strooit de beiaardier vanaf zijn hemelse smidse anoniem zijn muziek uit over de daken van de huizen. Een muzikaal blijspel op hoog niveau. De meeste voorbijgangers horen het wel, maar merken het nauwelijks op. Vergelijk het met bloemen in een park. De doorsnee wandelaar loopt er achteloos aan voorbij. Slechts een enkeling staat erbij stil, ruikt eraan of maakt er een foto van. Echter, wat zou een park zijn zonder bloemen? Het is als een lucht zonder vogels, als een kind zonder lach of … als een stad zonder beiaard.

De grijze massa komt al genoeg aan haar trekken met de muzak in de winkelstraten, parkeergarages en warenhuizen. Waarom zou de beiaardier daar ook nog aan meedoen?

Boudewijn Zwart speelt ‘Vidui’ van Mathieu Daniël Polak

Vlaanderen en Nederland maken grote sprong in samenwerking

Auteur: Filip D’havé

De Algemeen Afgevaardigde van de Vlaamse regering in Nederland, Flip D’havé, besprak op 25 januari op de nieuwjaarsbijeenkomst van het ANV in Middelburg de sterk verbeterde historische band met Nederland.
Lees de toespraak

Samenwerking en zelfs integratie staan lang niet meer haaks op het nationale belang


Column | Frans-Vlaanderen

Als ik denk aan mijn schoolgaande jeugd …
Auteur: Wido Bourel

denk ik aan de Frans-Vlaamse stad Hazebrouck. Hazebroek, in het Nederlands, telt ongeveer 21.000 zielen. Ik ben er geboren en ging er ook naar school in het Lycée des Flandres. Hazebroek stond toen nog bekend als coeur de la Flandre agricole (hart van het agrarisch Vlaanderen). Niemand wist wat dat agrarisch Vlaanderen precies omvatte, maar het zorgde voor couleur locale.


Inzending |Aan Neerlandia

Mijn naam is Gaston Burssens, ik ben overleden in 1965, ik zal het nooit vergeten, en ik wens postuum een bijdrage te leveren ter ondersteuning van het Nederlands-Vlaams tijdschrift voor taal, cultuur en maatschappij dat de naam Neerlandia draagt. Aangezien ik bij leven al de dichtbundel Posthume Verzen (1961) heb uitgegeven – ik kon bezwaarlijk anders, mijn voorafgaande bundel van 1958 heette Adieu – mag mijn verzoek u verwarren, maar niet wezenlijk verwonderen.

Op verzoek van Gaston Burssens ingezonden door Mark Uytterhoeven, lic. Germ. fil., Rijksuniversiteit Gent, 1979, licentiaatsverhandeling± Gaston Burssens´Elegie: postume verzen.


Stripcultuur in de Lage Landen

Wat Vlaanderen en Nederland van elkaar leren
Auteur: Jos van Waterschoot

’t Vlaams Stripcentrum

België werd door Nederlanders tientallen jaren lang als stripland bij uitstek beschouwd en dus als gidsland. Suske en Wiske, Kuifje, Guust Flater, Robbedoes, alle bekende en leuke strips komen uit België. Het idee dat in België veel meer mensen strips lezen en de strip als vanzelfsprekend tot hun cultuur vinden behoren, was jarenlang een veel gehoord cliché in Nederland. Maar clichés komen zelden uit de lucht vallen, het zijn niet voor niets clichés geworden.


Huizinga digitaal

Alles van de cultuurhistoricus nu online toegankelijk
Auteur: Wessel Krul

Sinds november 2019 is het volledige werk van Johan Huizinga (1872-1945) raadpleegbaar op de website Huizinga Online. Het is de eerste maal dat zo goed als alle geschriften van een Nederlandse auteur op deze manier toegankelijk zijn gemaakt.

De website omvat niet alleen een doorzoekbare digitale versie van de negen delen Verzamelde Werken (1949-1953), maar ook de drie delen Briefwisseling (1989-1991), en daarnaast zijn persoonlijke archief, met alle aantekeningen, collegedictaten en overige bewaarde handschriften. Als hulpmiddel is er bovendien een overvloed aan biografisch en bibliografisch materiaal, zoals een tijdlijn waarin Huizinga’s leven bijna van dag tot dag kan worden gevolgd, een lijst van de brieven die indertijd niet in de Briefwisseling zijn opgenomen, en een overzicht van alles wat er in de loop der jaren over hem is gepubliceerd.

Het Woordenboek der Nederlandse Taal geeft maar liefst een kleine duizend voorbeeldzinnen uit zijn werk


Meint gy dat gy ook wel verstaet, het gene gy leest?

Nederlandse Bijbelvertalingen en het jansenisme (1660-1730)
Auteur: Els Agten

Aan het einde van de 17e eeuw beschikten katholieke en protestantse gelovigen in de Lage Landen over hun eigen Bijbelvertalingen, maar ze waren niet altijd tevreden over de kwaliteit. Hoewel de Statenbijbel (1637) op de goedkeuring van de protestanten kon rekenen, kwam er kritiek op de verouderde taal van de vertaling. Ook in katholieke kringen weerklonk de vraag naar Bijbelvertalingen in een aangepaste taal. Een centrale kwestie was of katholieke gelovigen überhaupt volkstalige Bijbelvertalingen mochten lezen en welke vertalingen dat dan mochten zijn. Daarbij kan de rol van het jansenisme als katalysator in deze discussies niet overschat worden.

Met name in de Noordelijke Nederlanden was de behoefte aan identiteitsbevestigende vertalingen groot door de confrontatie met het hervormd protestantisme


Welkom mefrrrou! Ahhh Erasmus Huis! Jaaa belangrijk!

Vijftig jaar Erasmus Huis in Jakarta
Auteur: Yolande Melsert

De Nederlandse zangeres Sanne Rambags en haar band

Mefrrrou! Mefrrrou! Mefrrrou! Het duurt even voor ik doorheb dat het voor mij bedoeld is. Aan mijn elleboog verschijnt een kleine meneer in batik hemd. Onder een typisch Javaans petje kijken twee zwarte ogen me stralend aan: “Bent u Nederlands?” Weer die fraai rollende r. Verbaasd, na twee weken in mijn nieuwe land op straat zomaar in mijn eigen taal te worden aangesproken, draai ik me naar hem om. De man heeft een vriendelijk gezicht. Ik schat hem in de zeventig, maar hij kan ook ouder zijn. Mensen lijken hier over het algemeen jonger …

Het Erasmus Huis is het enige Nederlandse cultureel centrum in de wereld dat hoort bij een ambassade

Lees dit artikel


Het komt allemaal goed met Nederlands

Auteur: Marc van Oostendorp

Bezoek deze website

Misschien begon aan de Amsterdamse Boelelaan de victorie. Toen vorig voorjaar de VU, die aan die laan gevestigd is, besloot om wat er nog resteerde van de opleiding Nederlands, te sluiten, was er ineens overal aandacht voor de zorgelijke staat waarin álle universitaire opleidingen Nederlands in Nederland bleken te verkeren – een treurig lot waarin trouwens ook de opleidingen in Vlaanderen lijken te delen, zij het misschien iets minder dramatisch.

De studentenaantallen lijken zowaar voorzichtig overal een beetje aan te trekken


Wordt Nederlands een verplicht vak in Wallonië?

Auteur: Laurence Mettewie

Op 12 februari 2020 titelde de Franstalige krant Le Soir, na een parlementaire vraag aan de socialistische minister van Onderwijs van de Fédération Wallonie-Bruxelles: Le débat sur l’enseignement du néerlandais retardé, het debat loopt vertraging op. Dezelfde dag kopte de Vlaamse VRT-site enthousiast: Ecolo wil Nederlands als eerste vreemde taal in Wallonië. Hoe tegenstrijdig de berichten ook lijken, duidelijk is dat er in Franstalig België iets beweegt rond het (schoolvak) Nederlands. Gaat het om luchtkastelen, zand in de ogen of een kentering in het taalbeleid?

Het gaat erom de arbeidskansen te verhogen, de samenwerking tussen de regio’s uit te bouwen en de economische groei te stimuleren

Lees dit artikel


Daar is lewe in die Afrikaanse leksikografie

Auteur: Rufus H. Gouws

Leksikografie is ’n tweebenige dier. Dit het ’n praktiese komponent, die maak van woordeboeke, en ’n teoretiese komponent, navorsing oor woordeboeke en die beplanning en ontwerp van modelle wat in die praktyk toegepas kan word. In ʼn veeltalige en multikulturele omgewing kan woordeboeke ’n beduidende rol speel om intra- en intertalige kommunikasie te bevorder. Dit is die geval in Suid-Afrika – met die Afrikaanse leksikografie wat in vele opsigte ʼn leidende rol speel.


Taalwetgeving in Nederland en België

Soortgelijke uitdagingen ondanks de verschillen?
Auteur: Jonathan Bernaerts

Midden oktober 2019 vond in Den Haag na de uitreiking van de LOF-prijs der Nederlandse Taal aan de vereniging Beter Onderwijs Nederland het symposium Taal en Wet plaats. De presentaties tijdens dit symposium belichtten uiteenlopende aspecten van de taalwetgeving in Nederland en België. Veelal kwamen er (impliciet) verschillen naar boven, die niet verwonderen in het licht van de historische taalstrijd en de vier taalgebieden in België.

Nederlandse en Vlaamse lokale administraties worden in de praktijk geconfronteerd met vergelijkbare taalkundige uitdagingen


CLARIN-CLARIAH-DARIAH: hoe staat het met de digitale infrastructuur voor de Nederlandse taal?

Auteur: Frieda Steurs

In 2018 maakte aan aantal kranten gewag van de digitale dood van het IJslands. Of dat waar of onwaar is, valt te bezien. Feit is in elk geval dat het IJslands het flink moeilijk krijgt. Hoe oud en inventief de taal ook is, amper 340.000 mensen spreken haar, en virtuele assistenten zoals Siri (Apple) en Alexa (Amazon) horen daar niet bij.

META-NET heeft in 2012 onderzoek gedaan naar de stand van zaken van de digitale bronnen voor de Europese talen. Het Nederlands komt daar helemaal niet slecht uit


De schrikvraag

Zal moest vermogen mocht te vervangen?
Auteurs: Mark Uytterhoeven & Peter Debrabandere

Het zou niet mogen zijn, maar mocht het toch zo gaan, hij moest niet komen klagen.
Het zou niet mogen zijn, maar moest het toch zo gaan, hij mocht niet komen klagen.

Het zijn vergezochte zinnen, maar mijn bedoelingen zijn nobel: waar gaan we naartoe, met mocht of moest? Heeft moest in Vlaanderen mocht vervangen? Moge de toekomst er anders over beslissen. Maar ik vrees het ergste. Mocht u twijfelen aan de Vlaamse voorkeur voor moest, lees dan het citaat van Erdogan. De kans dat die moest gebruikt in plaats van mocht, mag zeer klein worden geacht. Of spreekt Erdogan echt zo slecht Nederlands?

“Wij zijn de belangrijkste afnemer van Russisch aardgas. Ons kwijtraken, zou een groot verlies zijn. Moest het nodig zijn, dan kan Turkije nog op veel anderen plekken aan aardgas geraken.”


ANV

Een familiefeest met zin voor nuance
Auteur: Frank Judo

Het klinkt misschien paradoxaal, maar soms krijg ik de indruk dat net mensen die een goede relatie in familiekring op prijs stellen, niet zo dol zijn op familiefeesten. Sinds enige tijd mag de zuidelijke uitdrukking de zatte nonkel zich in vernieuwde populariteit verheugen, maar eigenlijk heb je dit aangeschoten familielid niet eens nodig om je af te vragen of je de kinderen van oom Adri niet liever apart uitnodigt.

Want hoe je het ook draait of keert, menig familiefeest verwordt na enige tijd tot een wij-zijverhaal. Natuurlijk, zult u zeggen, dat is net de essentie van een familiefeest, dat het leden van een familie samenbrengt, en dus selecteert op een familiaal criterium. Dat is echter niet wat ik bedoel. Wel de oer-Nederlandse, oer-Vlaamse en oermenselijke sport die roddelen wordt genoemd.

Waarschuw Nederlanders dat Vlamingen zo helemaal anders zijn, en verspreid in Vlaanderen de omgekeerde boodschap. Overdrijf, maar met mate


Oproep algemene vergadering 2020
De algemene vergadering vindt plaats op zaterdag 13 juni 2020


Joost Hintjens nieuwe redacteur Neerlandia

Joost Hintjens | © Bart Timperman

Op de jongste redactievergadering verwelkomden we Joost Hintjens, die zich als redacteur vooral zal richten op mobiliteit en havensamenwerking. Joost Hintjens behaalde het diploma van handelsingenieur aan de Universiteit Antwerpen en zijn licentiaatsdiploma management aan de Vlerick Business School van de Universiteit Gent. Na een carrière in het bedrijfsleven bij Europese middelgrote ondernemingen stapte hij in 2002 in het onderwijs. Hij deelt zijn passie voor ondernemen en logistiek met de bachelorstudenten bedrijfsmanagement aan de Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen en is er voorzitter van de vakwerkgroep logistiek. Daarnaast is Joost Hintjens onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen in het departement Transport en Ruimtelijke Economie, waar hij gefascineerd is door de rol van havens in de transportketen. Vorig jaar behaalde hij zijn doctoraat in de Toegepaste Economische Wetenschappen met een studie over havensamenwerking. Zijn interesse ligt vooral in de rol van havens als motor van de regionale economie, alsook in de kansen en bedreigingen van de Nieuwe Zijderoute.


S.W. Couwenberg (1926-2019)

Van alle intellectuele activiteiten die prof. Wim Couwenberg in zijn lange leven ondernam, was zijn ijveren voor sterke banden met Vlaanderen zeker niet de minste. Hij was vele jaren redactielid van Neerlandia en ook hoofdredacteur. Over de relatie tussen Nederland en Vlaanderen schreef Couwenberg twee boeken: Nederland en de toekomst van Vlaanderen (1998) en Nederlandse en Vlaamse identiteit (2006). Daar bleef het niet bij. Met Civis Mundi, het blad dat Couwenberg in 1962 oprichtte en dat aanvankelijk onder de naam Oost-West verscheen, creëerde hij een forum voor actuele politieke, culturele en godsdienstige vraagstukken waaraan publicisten van allerlei snit hun bijdragen konden leveren. van het belang van inburgering van vreemdelingen in de samenleving. Als een van de weinige Nederlanders werd hem in 2000 vanwege zijn ijveren voor het belang van Vlaanderen voor Nederland de Dr. Ferdinand Snellaertprijs toegekend. Ook was hij in 2007 een van de belangrijkste Nederlandse gangmakers voor de verlenging en vernieuwing van het Benelux-verdrag. Begonnen als journalist na een studie in de rechten in Nijmegen was hij van 1976 tot 1995 hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Vanwege zijn verdiensten voor het publieke debat in Nederland werd hem in 2015 de Desideriuspenning van de Erasmus Universiteit toegekend. Komend uit een Noord-Brabants katholiek milieu beschreef hij in een vraaggesprek naar aanleiding van deze toekenning zijn eigen leven als zoektocht om zin te geven aan zijn eigen bestaan door het wegvallen van vertrouwde kaders. In zijn publicaties beschreef hij het moderniseringsproces waaraan hij zelf onderhevig was, en de gevolgen hiervan voor de samenleving. De eigenzinnige publicist was soms zijn tijd vooruit, bijvoorbeeld in de beklemtoning van het belang van inburgering van vreemdelingen in de samenleving. (Paul van Velthoven)


Kroniek

Kris Van de Poel nieuwe algemeen secretaris Taalunie

Kris Van de Poel is per 1 maart de nieuwe algemeen secretaris van de Taalunie. De algemeen secretaris geeft leiding aan het algemeen secretariaat en is het eerste aanspreekpunt voor het Comité van Ministers van de Taalunie. Kris Van de Poel, van huis uit toegepast taalkundige, is hoogleraar taalkunde aan de Universiteit Antwerpen met als specialisatie taal voor professionele en academische doeleinden.
Bron: Nederlandse Taalunie


Samenwerking Taalunie en Afrikaanse Taalraad
De Nederlandse Taalunie en de Afrikaanse Taalraad hebben op 30 januari 2020 een overeenkomst getekend om kennis en ervaring uit te wisselen en samen te werken om het Nederlands en het Afrikaans te bevorderen. Hans Bennis, algemeen secretaris van de Taalunie, en Conrad Steenkamp, directeur van de Afrikaanse Taalraad, tekenden in aanwezigheid van Kris Van de Poel, de nieuwe algemeen secretaris van de Taalunie, de samenwerkingsovereenkomst.

v.l.n.r.: Kris Van de Poel, Hans Bennis en Conrad Steenkamp

Bron: Nederlandse Taalunie


Tijdschrift Ons Erfdeel wordt de Lage Landen

Met ingang van deze jaargang gaat Ons Erfdeel voortaan door het leven, naar de gelijknamige website de-lage-landen.com, alwaar de inhoud geraadpleegd kan worden en alle informatie staat over abonnement en losse verkoop.


Antjie Krog
schrijfster in residentie bij Universiteit Gent

Het bestuurscollege van de Universiteit Gent heeft besloten vanaf academiejaar 2020-2021 jaarlijks voor een periode van twee maanden een writer in residence aan te stellen. De UGent opteert voor een internationaal gerenommeerd schrijver. De betrokkenheid van een gastschrijver bij academisch onderwijs en wetenschappelijk onderzoek past in het ambitieuze cultuurbeleid van de UGent.


Boek in de kijker

Migratie en taalcontact veranderden het Nederlands
door Peter Debrabandere

Door migratie en contact met een eerder al in Europa levende bevolking is de taal van de groep Indo-Europeanen die zich na 2000 v.Chr. in Zuid-Scandinavië en aan de kunst van Duitsland gevestigd heeft, Germaans geworden. Onder andere hierover gaat dit schitterende boek van Nicoline van der Sijs, van wie we al het een en ander gewend zijn. Ze verbaast ons nogmaals met een bijzonder boeiend boek over taalcontact en taalverandering, dat tegelijk een vrij grondige beschrijving is van de ontwikkelingsgeschiedenis van de Nederlandse taal.

Nicoline van der Sijs,
15 eeuwen Nederlandse taal,
Sterck & De Vreese, Gorredijk, 2019
ISBN 978 90 5615 534 6, 256 pp. Prijs: € 22,50.

Naarmate de eeuwen op elkaar volgen, wordt de drang om kunstmatig in de taal in te grijpen, steeds sterker

Lees deze boekbespreking


Recensies

Tragische Bredero?
door Elise van Schaik

René van Stipriaan,
De Hartenjager: het leven en roem van Gerbrandt Adriaensz. Bredero,
Querido, Amsterdam, 2018,
ISBN 978 90 214 0952 8, 359 pp.
Prijs: € 26,99.

Doordat de teksten centraal staan, krijg je als lezer inderdaad het idee dat Bredero – als hem meer tijd gegund was – nóg grootsere werken had gecreëerd.


Dialectliteratuur en heimat: Over leven en werk van Karl Sauvagerd, voorvechter van het Platduits
door Roland Duhamel

“De Tied blif Baas”: Karl Sauvagerd, Ausgewählte Texte und ein Lebensbild,
Studien und Quellen zur Geschichte des Emslandes und der Grafschaft Bentheim, deel 3, ISBN 978 3 9818393 7 1, uitgegeven door Berend Vette en Klaus Vorrink, 2019, 417 pp.
Prijs: € 25,00.

Allesbehalve vanzelfsprekend en tot vandaag als grote verdienste aan te rekenen was na 1945 Sauvagerds inzet voor een vernieuwde Nederlands-Duitse verstandhouding


Signalementen

door Peter Debrabandere

Siegfried Theissen & Caroline Klein,
Engelse en Amerikaanse uitdrukkingen: Van ’to get straight A’s’ tot ’the whole nine yards’,
die Keure Profressional Publishing, Brugge, 2019,
ISBN 978 90 486 3643 3, 293 pp. Prijs: € 24,00.


Yannick Fritschy,
De stam van het woord: Over taalevolutie en de eerste taal ter wereld,
Veen Media, Utrecht, 2019
ISBN 978 90 8571 670 9, 120 pp. Prijs: € 10,00

Drum låt uns nich
jammern en klagen

Naar inhoudsopgave 2019/4

Naar boven