Ik ween om bloemen in de knop gebroken
En vóór de ochtend van haar bloei vergaan
Ik ween om liefde die niet is ontloken
En om mijn harte dat niet werd verstaan

W. Kloos

Woord vooraf

Against English of voor het Nederlands
door hoofdredacteur Peter Debrabandere

Nog voordat Against English – een bundeling pleidooien tégen het Engels en vóór het Nederlands in het hoger onderwijs en de wetenschap in Nederland en Vlaanderen – het licht zag, verschenen al her en der besprekingen van of commentaren over het boek. Het thema van de verengelsing van het hoger onderwijs blijft de gemoederen beroeren. En ook in Neerlandia blijven we er aandacht aan besteden. Ook nu weer, met een bespreking van Against English door Ludo Beheydt.

Het plan voor Hout zat al tien jaar in mijn hoofd

Matthijs Bockting wint met het scenario voor Hout de Visser-Neerlandiaprijs
Interview: Jenny Bleijenberg

De 17-jarige Ben werkt sinds enkele weken bij een houtfabriek en ontdekt dan een plekje op zijn elleboog. Het is een noest. Hierna lijkt Ben stukje bij beetje van hout te worden … Om te weten hoe het verhaal verder gaat en afloopt, moeten we wachten op de film. Maar komt die er wel? Het scenario Hout werd alvast bekroond met de Visser-Neerlandiaprijs. Hoe groot acht laureaat Matthijs Bockting de kans dat de film er komt?

Delpher uitgebreid met ruim 300.000 Gentse boeken

Auteur: Maaike Napolitano

De website www.delpher.nl, die beheerd wordt door de Koninklijke Bibliotheek, nationale bibliotheek van Nederland, stelt ruim 15 miljoen krantenpagina’s, 7,3 miljoen tijdschriftpagina’s, 1,8 miljoen radiobulletins en maar liefst 80 miljoen boekenpagina’s digitaal beschikbaar voor iedereen. De publicaties zijn afkomstig van meer dan 100 verschillende erfgoedinstellingen uit binnen- en buitenland en zijn allemaal woord voor woord doorzoekbaar.

De Universiteitsbibliotheek Gent was in 2007 een van de eerste Europese bibliotheken die in samenwerking met Google haar collectie liet digitaliseren

Een Lage Landenstructuur voor Kloosterorden

Auteur: Peter De Vos

Het dalende aantal roepingen in Europa dwingt de katholieke religieuze orden te zoeken naar creatieve oplossingen om te overleven. Op organisatorisch vlak slaan sommige orden nieuwe wegen in en zoeken de voordelen van bestuurlijke schaalvergroting op. In welke mate werken Nederland en Vlaanderen op dit domein samen?

Nederlands-Vlaamse fusies gebeuren eerder uit noodzaak dan uit vrije wil

Een vlammende zon in een koel universeum

Het theater van Ivo van Hove
Auteur: Laurens De Vos

In september ging bij het Internationaal Theater Amsterdam Freud in première, een stuk gebaseerd op een filmscenario van Sartre. Vanwege onenigheid met regisseur John Huston had de existentialistische filosoof zich in de jaren 50 volledig van het filmproject gedistantieerd. Anno 2019 brengt Ivo van Hove de tekst ten tonele.

Tegenover die doorgedreven vormelijkheid staat een exploratie van emotionaliteit, waarbij het lichaam als slagveld fungeert

Obstakels in grensoverschrijdend werkverkeer

Fiscaliteit in grensoverschrijdend werkverkeer
Auteur: Hannelore Niesten

Mensen die in een ander EU-land willen werken, ondervinden nog steeds talrijke obstakels, zowel op fiscaal vlak als op het vlak van sociale zekerheid, ondanks een eengemaakte markt. Mensen hebben problemen bij de vaststelling van heffingsbevoegdheid of worden geconfronteerd met kwalificatieverschillen tussen nationaalrechtelijke invullingen van bepaalde begrippen (bv. werknemer, zelfstandige, bestuurder, ambtenaar, inkomenskwalificaties). Sommigen verliezen persoonlijke en familiale belastingvoordelen: (verhoging van de) belastingvrije som voor kinderlast, aftrek van hypotheekrente of alimentatiegelden, voordeel voor kinderoppas, belastingvermindering voor langetermijnsparen etc.

Werknemersbezoldigingen zijn belastbaar in de woonstaat, tenzij kan worden aangetoond dat de dienstbetrekking wordt uitgeoefend in de andere verdragsstaat

Codart: een kunsthistorisch unicum

Een internationale spreekbuis voor de roem van de Vlaamse en Nederlandse kunst
Auteur: Ludo Beheydt

Hoewel er stemmen opgaan om de term Gouden Eeuw niet meer te gebruiken, omdat die term de historische werkelijkheid zou vertekenen – de eeuw was vooral gouden voor de toenmalige machthebbers – staat buiten kijf dat Nederland in de 17e eeuw een unieke kunstschat gecreëerd heeft waaraan schilders uit alle lagen van de bevolking hebben bijgedragen. De internationale organisatie CODART wil de kennis en de zichtbaarheid van de Vlaamse en Nederlandse kunst wereldwijd vergroten.

Lees dit artikel

Column | Frans-Vlaanderen

Het Nederlands in Sint-Omaars
Auteur: Wido Bourel

De Drie Kalders is een kroeg op de grote markt van Sint-Omaars, een ondertussen verfranste stad in Noord-Frankrijk, die opnieuw Nederlands wil leren.
Foto openroads.com

De Frans-Vlaamse stad Sint-Omaars, op de historische grens tussen Vlaanderen en Artesië, is een van mijn lievelingssteden. Ik ga er wel eens een biertje drinken In De Drie Kalders, een kroeg op de grote markt. Sporen van de Vlaamse streektaal in Sint-Omaars? In zijn studie Het Nederlands in Sint-Omaars door de eeuwen heen brengt de eminente Frans-Vlaanderenkenner Cyriel Moeyaert, 99 jaar jong, ons dit verhaal.

Politiek-wetenschappelijk onderzoek over de Lage Landen

Een nieuw tijdschrift met een lange traditie
Auteur: Nicolas Bouteca

“Het duurde tot 1962 vooraleer het eerste artikel in het Nederlands werd gepubliceerd”

Politics of the Low Countries is een academisch tijdschrift dat begin 2019 werd gelanceerd. Daarmee worden de Belgische, Nederlandse en Luxemburgse politieke poorten naar de internationale academische wereld helemaal geopend. Dit initiatief is het eindproduct van intenser geworden contacten tussen Vlaamse en Nederlandse politicologen, maar ook van groeiende samenwerking tussen Vlaamse, Franstalige en Luxemburgse onderzoekers. Het is bovenal de modernisering van een vertrouwd instituut binnen het vakgebied van de politieke wetenschappen, het zestig jaar oude tijdschrift Res Publica.

Het duurde tot 1962 vooraleer het eerste artikel in het Nederlands werd gepubliceerd

Cross-over en CARAN

Hoogtijdagen voor de internationale neerlandistiek in Paramaribo
Auteurs: Jerzy Koch, Eric Mijts, Yves T’Sjoen, Yra van Dijk & Michiel van Kempen

“We zijn altijd op weg op de eilanden”, stelde Wim Rutgers, de grand wise man van de Caribische literatuurkritiek: “Ik weet niet of we ooit aankomen.” Het had het motto kunnen zijn van het congres dat van 27 t/m 30 november 2019 werd gehouden in Paramaribo. Een geïnspireerde ontmoeting van vijftig specialisten uit tenminste twaalf landen op het gebied van de Caribische Nederlandstalige cultuur. Literatuur in het onderwijs, het gebruik van Nederlands in Surinaamse sociale media en de allegorie bij Boeli van Leeuwen. De onderwerpen waren zeer uiteenlopend. Van masterstudenten tot lerarenopleiders en hoogleraren: een diverse dwarsdoorsnede van experts kwam aan het woord.

Interculturaliteit is deel van de geschiedenis en het heden van de Nederlandse literatuur

Studenten helpen bedrijven de grens over

Auteur: Tom Vansteenkiste

Sinds 2017 ondersteunt de Nederlandse Kamer van Koophandel voor België en Luxemburg (NKVK) een innovatief exportinitiatief van de Hogeschool Rotterdam en de Arteveldehogeschool (Gent). Groepjes van een zestal studenten van beide hogescholen helpen bedrijven bij het opstellen van een exportplan voor België of Nederland.

Wil je uw mond ‘ns kuisen?

Tussentaal en standaardtdaal aan de Vlaamse eettafel

Auteurs: Lars Naborn, Dorien Van de Mieroop & Eline Zenner

Zo zou het er op een doordeweekse avond bij een doorsneegezin in Vlaanderen aan toe kunnen gaan:

1. Moeder: Kindjes, nog even jullie handen wassen, hè!
2. Vader: Zeg moeder, hebt ge die kaartjes voor morgen al gekocht?
3. Moeder: Nee, just! Da(t) ga’k seffes rap doen dan.
4. Vader: Dat is voor jouw klas, he, Ella. Gaan uw vriendjes nu mee of nie(t)?
5. Ella: Ik denk (h)et?
6. Vader: Hebde trouwens uw bord al gepakt, Ella?
7. Vader: En, Louis, zijn je handen nu al gewassen?
8. Louis: Ja!
9. Vader: Ben je zeker? Ik zie nog een grote vlek op uw (h)and! Komt ‘ns rap (h)ier!
10. Louis: Ist vlekske nu weg, papa?
11. Vader: Ja, en nu aan tafel!
12. Moeder: Wie wil er patatjes?
13. Louis: Ikke!
14. Vader: Wat zeg je daar, Louis?
15. Louis: Alsjeblieft, mama.

Het fragment hierboven illustreert hoe gesprekken aan de eettafel er bij gezinnen met jonge kinderen in Vlaanderen vaak uitzien. Zulke eettafelmomenten kunnen we doorgaans karakteriseren als een multiactiviteit: verschillende onderwerpen en handelingen lopen door elkaar, van tafel dekken over concertkaartjes bestellen tot handen wassen voor het eten. Die waaier aan activiteiten en onderwerpen maakt van de eettafel de plek bij uitstek om aan socialisering te doen: ouders leren kinderen er wat in hun gemeenschap als ‘correct’ of sociaal begunstigd gedrag geldt. Dat kan om handhygiëne gaan – we wassen onze handen voor we aan tafel gaan – maar ook om beleefdheid – we zeggen alsjeblieft wanneer we iets vragen.

Lees dit artikel

Nederlands volgens Curriculum.nu

Een nieuwe kijk op het onderwijs Nederlands in Nederland
Auteur: Herman Giesbers

Op 10 oktober 2019 is aan de Nederlandse minister voor basis- en voortgezet onderwijs een advies aangeboden voor een herziening van het curriculum Nederlands voor alle leerlingen van 4 tot 18 jaar. Het rapport biedt nieuwe, uitdagende en prikkelende inzichten in wat het vak Nederlands (Taal in het basisonderwijs) zou moeten inhouden in een samenleving die meertalig en cultureel pluriform is geworden en waarin geletterdheid meer en meer digitale geletterdheid wordt.

Méér Europa aan universiteiten in Europa

In Zuid-Afrika probeert Akademia een dam op te werpen tegen de verengelsing
Auteur: Yves T’Sjoen

In de faculteit geesteswetenschappen van de Zuid-Afrikaanse universiteit Akademia had op 19 juli 2019 een lezing plaats van de Nederlandse filosoof Ad Verbrugge (Vrije Universiteit Amsterdam / Universiteit van die Vrystaat). Die lezing was bijzonder vanwege de parallellen tussen Zuid-Afrika en de Lage Landen wat de verengelsing van de universiteiten betreft. Zowel in Zuid-Afrika als bij ons is er verzet tegen de steeds om zich heen grijpende verengelsing.

De verengelsing grijpt wild om zich heen, vooral onder druk van de Zuid-Afrikaanse overheid

De schaatsenrijder en de dooi

De vlijtige beoefening van de parodie
Auteur: Marinus A. van den Broek

Een parodie is volgens Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal (online, 31-10-2019) een “kluchtige, spottende nabootsing van een (letterkundig) werk waarbij vorm en toon min of meer behouden blijven, maar de stof zo wordt ingekleed dat het effect lachwekkend is”. Zij vindt haar oorsprong in de klassieke oudheid – een beroemd voorbeeld vormen de Euripides-parodieën van de Griekse toneelschrijver Aristophanes – en beleeft perioden van grote bloei in de 16e en 17e eeuw. Maar ook in onze dagen wordt het genre nog vlijtig beoefend, en dat niet alleen in het literaire vlak, maar ook met betrekking tot de meer triviale vormen van taalgebruik.

Notore Anton versus notoire Antoon

Wat er gebeurde met het oude Franse oi
Auteur: Leonie Cornips

De Vlaamse schilder Cyriel Coupé (1918-1998) koos voor zichzelf het pseudoniem Anton van Wilderode, waarmee hij zich bewust als Nederlands en niet als Vlaams wilde profileren. | Foto Carolus

Dat Nederlanders vaak / notoor / zeggen, terwijl Vlamingen liever de Franse uitspraak gebruiken, is een van de schijntegenstellingen tussen Noord en Zuid. Maar dat Vlamingen Antoon heten en niet Anton, ligt aan de gescheiden geschiedenis van Noord en Zuid.

Op de doopkaartjes stond ongetwijfeld Antoine gedrukt. Maar niemand zei Antoine, behalve in Franssprekende kringen

Heeft de academische lexicografie toekomst?

Woordenboekenmakers en andere experts bijeen in Leiden
Auteurs: Rob Tempelaars & Vivien Waszink

Het Nederlands-Vlaamse Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) organiseerde van 4 t/m 8 november 2019 een workshop in het Lorentz center in Leiden met als thema The Future of Academic Lexicography: Linguistic Knowledge Codification in the Era of Big Data and AI. De bijeenkomst werd gefaciliteerd door het N.I.A.S. (Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences) en het Lorentz center, waar jaarlijks vele internationale, wetenschappelijke bijeenkomsten in allerlei disciplines worden georganiseerd.

Ook in de lexicografie zal de machine de mens nooit kunnen vervangen

Kroniek

Tentoonstelling Stilleven in Gouda

In Museum Gouda is momenteel een tentoonstelling te zien die een vernieuwend beeld toont van het Belgische en Nederlandse stilleven van omstreeks 1870 tot nu en de betekenis voor kunstenaars onderzoekt. Het stilleven is al eeuwen populair. Wie kent die prachtige schilderijen met de meest exotische voorwerpen en bloemen uit de 17e eeuw niet? Aan het einde van de negentiende eeuw verandert het stilleven echter sterk. Nederlandse en Vlaamse schilders stappen af van de klassieke, uiterst realistisch geschilderde en gearrangeerde composities. Exotische boeketten maken plaats voor bloemen uit de tuin, luxevoorwerpen worden vervangen door alledaagse potten en vazen. Het kleurgebruik wordt uitbundiger, de voorstellingen steeds abstracter. Maar de belangrijkste ontwikkeling: kunstenaars zien het stilleven als de ultieme expressievorm, die hun alle mogelijkheden biedt in de zoektocht naar vorm, kleur en compositie.

Tentoonstelling Stilleven
Museum Gouda, Achter de Kerk 14, 2801 JX Gouda
Te zien t/m 28 februari 2021
Meer informatie

Eerste Vlaams-Nederlandse Wetenschaps- en Innovatiedag
Nederland en Vlaanderen staan voor grote economische en maatschappelijke uitdagingen op het terrein van onder meer klimaat, zorg en digitalisering. Wetenschap en technologie kunnen bij uitstek bijdragen aan oplossingen voor deze uitdagingen. Daarom is een sterke inzet op onderzoek en innovatie belangrijk. Door de uitdagingen ook gezamenlijk op te pakken en hun onderlinge samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie verder te intensifiëren, kunnen Nederland en Vlaanderen elkaar hierbij wederzijds versterken. In de Nederlands-Vlaamse Regeringstop van 5 november 2018 werd daarom afgesproken in 2019 een Vlaams-Nederlandse Wetenschaps- en Innovatiedag te organiseren, waarbij kennisinstelilngen en het bedrijfsleven aan beide zijden van de grens zouden worden betrokken. Op maandag 28 oktober 2019 vond in de Nederlandse Ambassade in Brussel het geplande evenement plaats.

Eerste wereldwijde onderzoek naar Nederlandse taal, cultuur en identiteit onder geëmigreerde Nederlanders en Vlamingen
Nederlanders en Vlamingen die naar een ander land emigreren, blijven vasthouden aan hun eigen taal en cultuur. Dat blijkt uit de allereerste wereldwijde inventarisatie van het behoud of verlies van de Nederlandse taal, cultuur en identiteit.

ANV

Polonaise in Brussel, swing in Den Haag
Auteur: Frank Judo

Kort na Nieuwjaar begint in Wenen het roemruchte Ballsaison, de opeenvolging van winterse danspartijen die eindigt aan de vooravond van Aswoensdag en de illusie hooghoudt dat er in de Oostenrijkse hoofdstad niets is veranderd sinds prins de Ligne in 1815 schreef dat het grote diplomatieke congres aldaar danste zonder vooruit te gaan. De Weense bals hebben iets gedateerds en dus ook iets rustgevends. Ze lijken enkel bestemd voor toeristen. En toch zal een niet-Wener zich er nooit helemaal thuis voelen. Ze zijn Weens bij uitstek.

Filip D’havé houdt de ANV-nieuwjaarslezing

Volgend jaar bestaat het ANV 125 jaar. We zullen dat niet groots gaan vieren. Daarom is de traditionele opening van het ANV-jaar het moment om elkaar hiermee te feliciteren. U bent van harte uitgenodigd voor de nieuwjaarsreceptie, die voorafgegaan wordt met de lezing De Vlaams-Nederlandse betrekkingen vanuit historisch en toekomstig perspectief door Filip D’havé, Algemeen Afgevaardigde van de Vlaamse Regering in Nederland.

Zaterdag 25 januari 2020
Oude Stadhuis, Lange Noordstraat 1, 4331 CB Middelburg
Aanvang: 15.00 uur
Meer informatie

Anna Rademakers nieuwe redacteur Neerlandia

De redactie van Neerlandia is uitgebreid met Anna Rademakers. Wellicht dat u zich haar herinnert als medeauteur van Een nieuw koninkrijk, een nieuwe kunst: Wens en werkelijkheid, deel 5 in de VKN-reeks, die het ANV in 2014 uitbracht. Anna Rademakers studeerde Nederlandse taal en cultuur, geschiedenis en kunstgeschiedenis. In het voorjaar 2020 hoopt ze in Groningen te promoveren op haar proefschrift Moederstad en vaderland: Nationale identiteit en lokale trots in de schilderswereld van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1839). Anna Rademakers is werkzaam bij de KB Nationale Bibliotheek in Den Haag.

Jan Volleberg (1938-2019)

Het ging niet goed met de gezondheid van ANV’er Jan Volleberg, maar hij hoefde zich geen zorgen te maken. Kort daarna bracht de arts ander nieuws, slecht nieuws. Het moment voor Jan om dankbaar achterom te kijken. “Ik heb een goed leven gehad, het is goed zo, laat maar komen.” Maar net als alle andere ANV’ers die op 21 september bij een excursie van de ANV-regio der Beide Limburgen aanwezig waren, kon Jan niet vermoeden dat hij een week later op 28 september 2019 zijn laatste adem uit zou blazen. Onverwachts was er een complicatie opgetreden. In de vereniging heeft Jan Volleberg een lange staat van dienst. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw nam hij als tweede secretaris deel aan de bestuursvergaderingen op het Verbondskantoor in Den Haag. Tot 2018 was hij voorzitter van de Commissie Visser-Neerlandiaprijzen, waarin hij 25 jaar zitting had. En zeer waarschijnlijk was Jan Volleberg zijn gehele lidmaatschap vanaf ongeveer 1965 actief betrokken bij het ANV der beide Limburgen. Zijn huis aan het Keizer Karelplein met uitzicht op het Vrijthof stelde hij open voor ANV-vergaderingen en andere organisaties en personen uit het culturele leven in Maastricht. In de St.-Servaasbasiliek op hetzelfde plein werd op 5 oktober 2019 de uitvaartdienst gehouden. De hoge opkomst van aanwezigen gold tevens als eerbetoon vanuit die culturele sector. Jan Volleberg wordt beschouwd als een van de iconen van Maastricht, maar dat kan ook gezegd worden voor het ANV. We zullen ons Jan Volleberg blijven herinneren als een warm, irenisch en verstandig mens, die in woelige tijden een ankerpunt was en gedurende vijftig jaar zich actief inzette voor de vereniging.

Plat water is spa blauw
20 twintigers in Antwerpen
Auteur: Isidore van Westing

Het is halfdrie ’s middags als ik de NS-trein uit stap en het bekende Centraal Station van Antwerpen uit loop. Ik kijk om me heen en zie de mooie Zoo, het chocolademuseum Chocolate Nation en een man die op het stationsplein de duiven eten geeft. Mijn rolkoffer klettert gezellig achter mij aan en blijft zo nu en dan steken aan een stoeptegel. We hebben van tevoren een mailtje gekregen met alles wat ons dit weekend te wachten staat, maar toch vind ik het spannend. Het miezert, maar stug stap –niet loop, want lopen is ‘rennen’ in het Vlaams – ik door. Met een korte tussenstop bij het hostel voor mijn spullen kom ik uiteindelijk aan bij het Museum aan de Stroom. “Fijn dat je er bent!”, zegt de begeleider tegen me. Hij lacht vriendelijk.

We zeggen misschien iets anders, maar begrijpen elkaar nu ook

20 twintigers is een jongerenproject van het ANV. In vier weekenden komen Nederlandse en Vlaamse jongeren samen voor een cultureel, economisch en sociaal programma met lezingen, excursies, ontmoetingen, debatten en trainingen.
Meer informatie

Boek in de kijker

Babel als opkikker
door Gaston Dorren

Voor het eerst sinds tijden had ik dit jaar geen herfstdip. Met dank aan het ANV en Genootschap Onze Taal, die op 5 oktober de Taalboekenprijs 2019 toekenden aan mijn jongste boek, Babel: De 20 reuzentalen van de wereld.

Gaston Dorren,
Babel: De 20 reuzentalen van de wereld.
Athenaeum, Amsterdam,
ISBN 978 90 2530 918 3, 384 pp. Prijs: € 22,99.

Recensies

De Benelux-trein: ‘symbool van samenwerking’
door Dick Wortel

Cock Koelewijn,
Amsterdam Brussel: De historie van de Benelux-treinen.
Uquilair, ’s-Hertogenbosch,
ISBN 978 90 83003 31 3, 2019, 368 pp.
Prijs: € 49,95.

Wanneer beide landen elkaar goed willen leren kennen, moet men veel met elkaar ‘verkeren’

De Engelse vloedgolf
door Ludo Beheydt

Lotte Jensen, Niek Pas, Daniël Rovers & Koen van Gulik,
Against English: Een pleidooi voor het Nederlands,
Wereldbibliotheek, Amsterdam, 2019,
ISBN 978 90 2845 022 6, 192 pp.
Prijs: € 17,99.

Lees deze recensie

Greshoffs beschaafde middelmatigheid
door Frank Judo

Annemiek Recourt,
Moralist van de ontrouw: Jan Greshoff (1888-1971),
Van Oorschot, Amsterdam, 2018,
ISBN 978 90 2828 231 5, 863 pp. Prijs: € 44,99.

Ik ween om bloemen in de knop
En vóór de ochtend van haar bloei
Ik had er zeven vijftig in gestoken
Je zou zo’n rotzak ongelukkig slaan

Drs. P