Neerlandia

Inhoud nummer 3 2019 | jaargang 123

Agter ’n selonsroos
trek ons ons swembroeke aan,
die weer steek lelik op,
en ons plons in die saligheid
van die sirkelbad


Woord vooraf

Canon van de Lage Landen
door hoofdredacteur Peter Debrabandere

De Vlaamse informateur Bart De Wever hield in zijn startnota een pleidooi voor een Vlaamse canon: “Om het identiteitsbesef van de jongere generatie te bevorderen, stellen we in navolging van Nederland een Vlaamse canon op, een lijst van ankerpunten uit onze Vlaamse cultuur en geschiedenis, die Vlaanderen als Europese natie typeren en die onze leerlingen op school en nieuwkomers in onze inburgeringscursus moeten kennen.” Dat pleidooi kreeg meteen tegenkanting, vooral van historici, waaronder Bruno De Wever (broer van Bart, Universiteit Gent) en Karel Van Nieuwenhuyse (KU Leuven).

Het voorstel van Bart De Wever beroerde de gemoederen. …


De verloren hoop op een snel einde van de oorlog

De vergeten Slag om de Schelde
Auteur: Hans Sakkers

Een Canadees veldhospitaal op een dijk in Walcheren

75 jaar geleden woedde de Slag om de Schelde: zware gevechten die ruim vijfduizend doden eisten onder militairen en burgers. Grote delen van de provincies Zeeland en Noord-Brabant bleven als ruïne achter. Het was het gevecht om het bevoorradingsprobleem van de geallieerden op te lossen. Opvallend is dat deze strijd in de vergetelheid terecht is gekomen.

Voor de Canadezen werd de Slag om de Schelde de bloedigste veldslag uit de Tweede Wereldoorlog in West-Europa


Het Rosa Spier Huis vindt navolging in Vlaanderen

Nederlands initiatief werkt inspirerend
Auteur: Kurt Defrancq

Rosa Spier en Willem Duys | Nationaal Archief | Foto Harry Pot

Als Vlaams acteur werd mij jaren geleden gevraagd om in het Rosa Spier Huis op te treden en dat werd een onvergetelijke ervaring. Ik bracht er een monoloog en achteraf zei een oude bewoner mij: “Jij speelde een symfonie op een kleine viool.” Los van dit buitengewone complement van de oudere artiest was ik behoorlijk onder de indruk van het concept en de werking van het Rosa Spier Huis. Toen ik naar huis terugreed, besloot ik voor mezelf dat ik mij wilde inzetten om dat in Vlaanderen ook te realiseren.

Een plaats waar deze oudere artiesten en kunstenaars samen kunnen wonen


Groeien aan de grenzen

Interview met staatssecretaris Raymond Knops
Interview door Wim van Gelder

Raymond Willem Knops , sinds 26 oktober 2017 staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Meer samenwerking met de buurlanden kan zorgen voor extra economische groei en innovatiekracht in de grensregio’s, vindt het Nederlandse kabinet. In het programma Grensoverschrijdende Samenwerking (GROS) zijn doelen gesteld om de belangrijkste knelpunten op het terrein van infrastructuur, sociale zaken en werkgelegenheid aan te pakken. In het regeerakkoord 2017-2021 staat de uitvoering van dat programma ‘hoog genoteerd’. Verantwoordelijk staatssecretaris Raymond Knops (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) is zelf afkomstig uit de grensregio en ging op jonge leeftijd op uitwisseling over de grens: “Je leert elkaar pas kennen als je elkaar ontmoet.”

De vraag is: hoe maken we van grensregio’s ook groeiregio’s?


Column | Frans-Vlaanderen

Een tweede leden voor Andries Steven
Nieuwe vereniging bevordert de Nederlandse taal en cultuur in Frans-Vlaanderen
Auteur: Wido Bourel

In Frans-Vlaanderen werd onlangs een nieuwe vereniging opgericht. Haar doel is, via contacten aan beide kanten van de grens, de Nederlandse taal en cultuur in Frans-Vlaanderen in al haar schakeringen te bevorderen. Ze draagt de naam Andries Stevenkring, met zetel in het stadhuis van Kassel.

Een tweede leven voor Andries Steven!


Anders denken over Nederlandse cultuur

Een canon als betekenisweb in een veranderende wereld
Auteur: Ludo Beheydt

Willem van Oranje (1533-1584), Vader des Vaderlands, ook voor nieuwkomers betekenisvol

In tijden van migratie en globalisering rijst de vraag of het nog wel zin heeft het gedateerde begrip Nederlandse cultuur te blijven hanteren. Historici en letterkundigen hebben elkaar alvast gevonden in het grote postmoderne deconstructieproces van de eens gekoesterde Nederlandse cultuur. Maar ze lijden aan een jammerlijke bewustzijnsvernauwing, omdat ze Nederlandse cultuur ten onrechte reduceren tot een verplichte lijst van feiten, namen en geschriften en onvoldoende inzien dat het slechts tekens zijn van een onderliggend, dynamisch virtueel betekenisnet, dat telkens weer tot uitdrukking komt in nieuwe tekensystemen.

Voorwaarde voor een vruchtbare interculturaliteit, waarin ook nieuwe deelnemers de dynamiek van de cultuur mee bepalen, is en blijft een gedeelde taal

Lees dit artikel


Moet de lezer de trap op of moet de editeur de trap af?

Over de hertaling van Nederlandse literaire werken
Auteur: Marita Mathijsen

Zo’n twintig jaar geleden was bij de afdelingen Nederlands aan de universiteiten Teksteditie nog een belangrijk vak. Studenten leerden hoe historische literatuur uitgegeven moest worden, namelijk in de authentieke vorm. Daarvoor moest een keuze gemaakt worden uit verschillende versies of drukken, als die er waren, en de teksten werden voorzien van geleerd commentaar en verklarende uitleg. Ze oefenden daarin, en ze lazen dit soort edities voor hun literatuurlijst, die toen nog bestond.

De hedendaagse lezer staat te ver af van teksten van voor pakweg 1900 om die nog zonder hulp aan te kunnen


Column | Zuid-Afrika

Piesang is ‘banaan’ en hondebloed is ‘drop’
Auteur: Eben Venter

Eben Venter is ’n Suid-Afrikaanse skrywer.

’n Jaar voor die eerste demokratiese verkiesing in Suid-Afrika maak ek my romandebuut met Foxtrot van die Vleiseters. Ek skryf klomp lyfwarm anekdotes by die storie in. Hier is een: die wit plaasseun Petrus Steenekamp en Buziwe, die swart plaaswerkers-meisie, gaan saam skelmswem in die ‘Slegs vir Blankes’ warmwater-bronne van Aliwal-Noord.

Die roman is later in Nederlands vertaal as Dans aan het Einde van de Dag


Kansen voor samenwerking in het hogeronderwijsbeleid en het wetenschappelijk onderzoek

Een kritische reflectie op het onderzoeksrapport van het Algemeen-Nederlands Verbond
Auteur: Randall Lesaffer

In mei 2019 presenteerde het Algemeen-Nederlands Verbond een onderzoeksrapport over samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen op het gebied van de internationalisering van het hoger onderwijs. Uitgangspunt voor het rapport was het zogenaamde Damesakkoord van 2016, waarmee de Nederlandse en Vlaamse minister van onderwijs in enkele ronkende volzinnen afspraken om de onderlinge samenwerking een nieuwe stimulans te geven. Met dit rapport doet het ANV een verdienstelijke poging om enkele ijkpalen op de weg naar een meer effectief en vruchtbaar samen optrekken in de grond te slaan.

Vlaanderen zal eerst de keuze moeten maken om dezelfde weg op te gaan, vooraleer er van een vruchtbaar samen optrekken sprake kan zijn


De schatkamer van de neerlandistiek

De Bibliografie van de Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap (BNTL) wordt gebruiksvriendelijker
Auteur: Bram Caers

De oude blauwe boekbanden van de BNTL werden in 2007 vervangen door een online systeem

De Bibliografie van de Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap (BNTL) bevat meer dan driehonderdduizend titelbeschrijvingen van publicaties over Nederlandse taal- en letterkunde. Een steeds groeiend aantal beschrijvingen geeft rechtstreeks toegang tot de volledige teksten van publicaties. De online BNTL is inmiddels meer dan tien jaar oud en onvoldoende aangepast aan veranderingen in het bibliografische veld. Via een enquête willen we de eindgebruiker betrekken bij de ontwikkeling van een nieuw platform.

De BNTL is wellicht de grootste taal- en letterkundige vakbibliografie van één taal ter wereld

Lees dit artikel


Is een houtebeen van hout?

Over de betekenis van houtebeen / houten been in Twee emmertjes water halen …
Auteur: W.J.J. Pijnenburg

Een dienstmeid in Danzig (Gdánsk) met twee emmertjes water

Bij het lezen van de tekst van het kinderliedje Twee emmertjes water halen … zou de eerste vraag kunnen zijn: wat is een houtebeen? Opzoeken in het WNT helpt niet, want daarin is dit woord niet als lemma opgenomen. Het internet kent a priori twee houtebenen, als eerste het/de houtebeen uit het liedje (zie hiervoor bijvoorbeeld de website van het Meertensinstituut) en als tweede de bijnaam van admiraal Jol (Wikipedia).

Het liedje kent verschillende versies, waarin nu eens houtebeen dan weer houten been wordt gespeld


Internationalisering mag niet ten koste gaan van het Nederlands

Auteur: Sujet Shams

Het Nederlandse onderwijs ondergaat een verderfelijke culturele verandering. De academie profileert zich al een aantal jaren als een tweetalig instituut. Naast de Nederlandse taal krijgt de Engelse taal een steeds belangrijkere rol in het onderwijs. Enerzijds draagt de keuze bij aan de globalisering, omdat mobiliteit in het onderwijs van belang is. Anderzijds doet deze keuze af aan de kwaliteit van het onderwijs, de toegankelijkheid van het onderwijs voor Nederlandse studenten en het behoud van de Nederlandse taal én, daar niet los van te zien, de Nederlandse cultuur.

We maken ons zorgen om de door financiële prikkels ontstane hebzuchtige wil om in steeds hogere aantallen internationale studenten aan te trekken


Zoveel nuance in het Nederlands!

Met dank aan de partikels
Auteur: Ludo Beheydt

Eric de Kuyper, de tweetalige Brusselse filmmaker, auteur en docent filmkunst heeft meer dan tien jaar Film- en Opvoeringskunsten verzorgd aan de Nijmeegse universiteit en over die periode heeft hij in 2001 een boekje gepubliceerd onder de titel Een vis verdrinken: Een niet-Nederlander tussen de Nederlanders. Ik mag daar graag eens in grasduinen, vooral omdat hij met de ogen van een tweetalige een aparte kijk heeft op het Nederlands. Meestal verhelderend. Een enkele keer ben ik het niet met hem eens. Zo bijvoorbeeld als hij schrijft: “Het Nederlands heeft een gebrek aan mogelijkheden om twijfel te zaaien, om te nuanceren, om niveauverschillen aan te duiden.”

Modale partikels zijn woordjes waar je ontzettend goed nuances mee kunt weergeven: twijfel, zekerheid, onzekerheid, ongeloof, irritatie, gelatenheid, verbazing, ongeduld, ironie …


Beter een duveltje in het glas dan uit een doosje

Over laatste stellingen bij proefschriften
Auteur: Marinus A. van den Broek

Anders dan de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche met de titel van een van zijn geschriften – Die fröhliche Wissenschaft – doet vermoeden, is de wetenschap een uitermate serieuze aangelegenheid. Om enig tegenwicht te bieden aan de dodelijke ernst waarmee de meeste wetenschappers hun metier bedrijven, is het in academische kringen een goede gewoonte bij de aan een dissertatie toegevoegde thesen als laatste een ludieke stelling op te nemen. De meest uiteenlopende onderwerpen komen hierbij aan de orde. Maatschappelijke verschijnselen en misstanden, menselijke tekortkomingen, meerduidigheid van bepaalde woorden of uitdrukkingen e.d. bieden de promovendus de gelegenheid blijk te geven van zijn spitsvondigheid of kritisch vermogen.

Topvoetballers zijn doorgaans slimmer dan hun taalgebruik bij interviews op televisie doet vermoeden


Roltrappist: gebruiker van een roltrap

Over spookwoorden en leesfouten in woordenboeken
Auteur: Frans Debrabandere

Het spookwoord ’tuits’ is Van Lenneps ‘Zeemans-Woordeboek’ uit 1856, de basis voor de onterechte overname in het WNT en in Van Dale (tot 1924).

Een spookwoord is een eigenlijk onbestaand woord dat toch in een woordenboek terechtgekomen is. Zo’n spookwoord kan het gevolg zijn van een drukfout. Het kan ook het gevolg zijn van een foutieve overname van een woord uit een brontekst. Spookwoorden kunnen ook met opzet in een woordenboek geplaatst zijn om plegers van plagiaat om de tuin te leiden.

Een probleem is inderdaad vaak het correcte lezen. Wie geregeld oude handschriften leest, kent de moeilijkheid


“… en dan wordt er een beetje belachelijk over gedaan …”

Over talige identificatie van Limburgers
Auteur: Leonie Cornips

Hoe Limburgers zich met hun taalgebruik identificeren is afhankelijk van de tegenstellingen die collectief geconstrueerd worden. De Limburgse ‘zachte’ g is een sjibbolet in tegenstelling tot de ‘harde’ g van de ‘Hollander’, maar binnen Limburg zijn specifieke talige verschijnselen ook weer inzet van tegenstellingen tussen Limburgers afhankelijk van de context. Stereotyperingen vormen altijd de grondslag van groepsidentificaties.

“Nee, ik ben absoluut geen Hollander, ik ben een Nederlander”


ANV

Het kleine Ollanderke van BabyTV
Auteur: Frank Judo

Peppa Pig verenigt Nederlandse en Vlaamse kinderen via de taal: Doei mam! | Foto ChrisTheDude

De enen maakte het blij, de anderen onrustig, maar iedereen die geregeld praat met opgroeiende kinderen, kende het fenomeen. Waarom uw kroost plots Hollands spreekt, titelde De Morgen in volle komkommertijd, maar wij wisten het allang. Kinderseries op tv of op het net zorgen ervoor dat de kleinsten in Vlaanderen met groot enthousiasme noordelijke uitdrukkingen overnemen, mam met doei begroeten, en volop jijen en jouen. Met dank aan Peppa Pig!


Nieuwe bestuursleden 
De algemene vergadering heeft op 29 juni 2019 vier nieuwe bestuursleden benoemd: Ria van Rompay, Paul Steegers, Lita Wiggers en Luc Willems.


Het ANV in Noord-Brabant & de Kempen
Het Centrum voor de Studie van Land en Volk van de Kempen vzw (CSLVK) en het ANV zullen voortaan samen in de provincie Noord-Brabant en de Antwerpse Kempen hun regionale activiteit ontwikkelen. Het Centrum is vooral bekend als organisator van de Algemeen Kempische Congressen over geschiedenis en heemkunde. Het volgende congres vindt plaats op zaterdag 5 oktober 2019 in Geel en draagt de titel De Kempen en de Tweede Wereldoorlog
Meer informatie


Waarom is standaardtaal belangrijk?
De ANV-landenafdeling Vlaanderen organiseert een colloquium over het Standaardnederlands op zaterdag 30 november 2019 in Sint-Niklaas.
Meer informatie


Huig Bunk (1945-2019)
Thuis in Almere is Huig Bunk in het bijzijn van zijn vrouw Rini op 10 juli 2019 rustig ingeslapen. Tientallen jaren bezocht hij de lezingen, debatten, excursies en prijsuitreikingen van de vereniging, allemaal met trein en vouwfiets.


Boek in de kijker

Over liefde en haat
Belgen en Nederlanders over elkaar
door Sabine Vandeputte

In Waarom Belgen gelijk hebben en Nederlanders gelijk krijgen probeert Mick Matthys – gewezen docent socialisatie- en cultuurtheorie aan de Universiteit Utrecht – de verschillen tussen Belgen en Nederlanders op te sommen aan de hand van zestig getuigenissen. Kloppen de bevindingen en wat mist er? Met veel plezier dook ik afgelopen zomer in het boek.

De clichés zijn in veel anekdotes present, ook omdat ze natuurlijk grotendeels waar zijn

Mick Matthys,
Waarom Belgen gelijk hebben en Nederlanders gelijk krijgen: Belevenissen van buren over de grens,
Amsterdam University Press,
Amsterdam, 2018,
ISBN 978 94 6298 345 8, 351 pp.
Prijs: € 20,99.

Lees deze recensie


Recensies

Het grote Nederlandse kunst boek
Een gemiste kans?
door Ludo Beheydt

Din Pieters,
Het grote Nederlandse kunst boek, WBOOKS, Zwolle, 2019,
ISBN 978 94 6258 278 1, 384 pp.
Prijs: € 49,95.


Superrijk in de Lage Landen
door Lawrence Urbain

Jos Van Hezewijk & Marcel Metze,
Superrijk in de Lage Landen,
Prometheus, Amsterdam, 2018,
ISBN 978 90 4463 829 5, 543 pp.
Prijs: € 25,99.


Gezichten van het Nederlands in Vlaanderen
door Peter Debrabandere

In 2017 verscheen onder redactie van de Gert De Sutter (Universiteit Gent) De vele gezichten van het Nederlands in Vlaanderen: Een inleiding tot de variatietaalkunde. Het Nederlands in Vlaanderen wordt in dit boek beschreven vanuit het perspectief van de variatietaalkunde (variatielinguïstiek). Dat wil zeggen dat gefocust wordt op de verschillende vormen en functies van taalvariatie, waardoor onderwerpen behandeld worden op het terrein van onder meer de sociolinguïstiek, de dialectologie, de diachrone linguïstiek en de discoursanalyse.

De auteurs vervallen in een terminologie die hun afkeer van die taalzorgactie tot uitdrukking brengt

Gert De Sutter (red.),
De vele gezichten van het Nederlands in Vlaanderen: Een inleiding tot de variatietaalkunde,
Acco, Leuven / Den Haag, 2017,
ISBN 978 94 6344 243 5, 356 pp.
Prijs: € 32,95.

Lees deze recensie


Signalementen

door Peter Debrabandere

Experts over hun vaktaal

Willy Martin & Marcel Thelen (red.),
Vaktaal: Van Achterhand tot Zwavelgeel elfenbankje,
Amsterdam University Press,
Amsterdam, 2017,
ISBN 978 94 6298 547 6, 176 pp.
Prijs: 15,99.

Woordenboek van de kaartspeler

Rien van den Broek & Ad Kerstens,
Van aaszak tot zwabber: Woordenboek van de kaartspeler,
Eburon, Delft, 2018,
ISBN 978 94 6301 216 4, 154 pp.
Prijs: € 18,00.

Zannekin – De Nederlanden extra muros

Jaarboek De Nederlanden ‘extra muros’ 41 (2019).
ISSN 0773 2414, 208 pp.
Ledenprijs € 29,00, niet-leden € 35,00.

Dwars door Europa in 69 talen

Gaston Dorren,
Lingua: Dwars door Europa in 69 talen, Athenaeum – Polak & Van Gennep,
Amsterdam, 2017,
ISBN 978 90 253 0789 9, 359 pp.
Prijs: € 20,99.


Vooraankondiging

Rot zelf lekker op
Politiek niet-correct en politiek incorrect taalgebruik
door Piet van Sterkenburg

Dat onze moedertaal al decennialang informaliseert, is door taalkundigen al diverse keren beschreven en besproken. Wij weten dat die verandering van normen alles te maken heeft met de democratisering van onze samenleving. Maar niet alleen daarmee. Er is ook de steeds dominantere rol van de spreektaal. En wat we vooral ook zien, is dat men op diverse sociale media anoniem en met woorden die buiten de lijntjes kleuren, van zijn hart geen moordkuil maakt.

Piet van Sterkenburg,
Rot zelf lekker op: Over politiek niet-correct en ander incorrect taalgebruik,
Scriptum, Schiedam, 2019,
ISBN 978 94 6319 150 0, ca. 200 pp.
Prijs: € 18,99.


Ons kom stories vertel
in Amsterdam en Brussel, in Afrikaans,
maar telkens met die styl
en ritme en toonaard
wat elkeen aan hulle storie gee

Naar inhoudsopgave 2019/2

Naar boven