in vreemde biblioteke lees ek oor my land
boeke wat die ongevoelige stam vervloek
met gloeiende letters wat koolswart letters brand

Woord vooraf

Nieuwe Nederlands-Vlaamse initiatieven
door hoofdredacteur Peter Debrabandere

Op 22 februari verscheen in Neerlandistiek een stuk van Marc van Oostendorp: Taal in Vlaanderen: het is allemaal de schuld van de Nederlanders. Van Oostendorp reageerde daarin op een stuk van De Taalfluisteraar: Onze Taal: Vlaanderen nagenoeg niet van tel. De Taalfluisteraar had erover geklaagd dat Onze Taal een blad voor Nederlandse lezers is met nauwelijks aandacht voor wat in Vlaanderen op het vlak van taal speelt. Van Oostendorp kaatste de bal terug met de opmerking dat het Vlamingen vrij staat om zelf de handen uit de mouwen te steken en een eigen blad over het Nederlands op de markt te brengen waarin dan wel aandacht geschonken wordt aan het Nederlands in Nederland en Vlaanderen.

Het zou fantastisch zijn als Nederlanders en Vlamingen bij elk nieuw initiatief dat de belangen van Nederland of Vlaanderen afzonderlijk overstijgt, systematisch de mogelijkheid overwogen om samen te werken.

Er loopt een Matthäus-kloof door de Lage Landen

Het succes van de Matthäus-Passion in onze ontkerkelijkte maatschappij
Auteur: Jan Dewilde

Kommt ihr Töchter helft mir klagen.
Sehet – wen? – den Bräutigam,
Seht ihn – wie? – als wie ein Lamm,
Sehet – was? – seht die Geduld,
Seht – wohin? – auf unsre Schuld.
Sehet ihn aus Lieb’ und Huld
Holz zum Kreuze selber tragen.

Het indringende openingskoor uit de Matthäus-Passion BWV 244 zal de volgende weken opnieuw in vele kerken en concertzalen in Nederland en Vlaanderen te horen zijn. Het begin meteen van telkens weer een bijzondere (luister)ervaring, al is het maar omdat dit veellagige meesterwerk ook een aanslag op het zitvlees is: afhankelijk van de dirigent duurt een uitvoering al vlug tussen twee en een half uur en drie uur, pauze niet meegerekend. Gezeten op een oncomfortabele bank in een kille kerk vergt het bijwonen van Johann Sebastian Bachs dramatische verklanking van het passieverhaal een zekere volharding. Toch is dit gecanoniseerd meesterwerk bijzonder geliefd, en de populariteit lijkt alleen maar toe te nemen. Terwijl de kerken leeglopen, laten koren en concertorganisaties ze in de passietijd opnieuw vollopen. Dankzij Bach.

Je kan dus blijkbaar in een Nederlandse kroeg indruk maken met het antwoord op vragen als “Waarom heet dit een ‘passie’ en niet gewoon een ‘opera’?”

Lees dit artikel

Nostalgisch wandelen door modern erfgoed  

Hoe wij vandaag omgaan met het verleden
Auteur: Olivier Rieter 

Nostalgie is het idealiseren van het verleden. Het verschijnsel fungeert veelal als een afweermechanisme: mensen hebben moeite met snelle veranderingen en grijpen daarom terug naar de veiligheid van het vertekende verleden. Omdat databestanden met materialen die nostalgie kunnen opwekken (popliedjes, televisieseries, foto’s), in toenemende mate digitaal aanwezig zijn, lijkt het fenomeen van blijvende betekenis: dat wat in de media voorhanden is, zal ook gebruikt en van nieuwe betekenissen voorzien worden.

Het zijn allemaal ficties, die meer over het heden zeggen dan over het ‘vroeger’

Column | Zuid-Afrika

Breek af die Mure
Auteur: Daniel Hugo

“Hoe is dit moontlik dat niemand in Suid-Afrika die naam Bert Schierbeek ken nie? Hy was dan so aktief in die anti-apartheidsbeweging in Nederland.” vra die Nederlandse joernalis Karin Evers my.
Dis die jaar 1992 in Kaapstad. Die digter Bert Schierbeek vorm deel van ’n Nederlandse afvaardiging na ’n multikulturele fees in Suid-Afrika: Breaking the Barriers / Breek af die Mure.

De limburgers voelden zich thuis in België 

… en in de ogen van de Belgen werden ze Hollanders
Auteur: Theo Bovens

Limburgers worden in Nederland wel Reservebelgen genoemd. Voor u staat de eerste reserve, die overigens ook een beetje Vlaming is, want trotse bezitter van een tweede woning in Mariakerke. Als historicus verdiepte ik mij daarenboven vier jaar lang in de Nederlandse reactie op de Vlaamse Beweging. Zo lang ‘leefde’ ik dus met Vlamingen als Snellaert, Willems, Conscience. En de positie als eerste reserve bevestigt ook dat wij Limburgers verder kijken dan onze neus lang is. Onze buren zijn Vlamingen, Walen, Duitstalige Belgen en Duitsers, waarmee we zoveel historie, cultuur en nog zoveel meer delen. Maar het meest nabij zijn ons de Vlamingen die ook Limburgers zijn, en die hetzelfde volkslied zingen als wij: Waar in ’t bronsgroen eikenhout, ’t nachtegaaltje zingt …

Zo kregen we twee nationaliteiten waar we niet om gevraagd hadden

Gestolen Vlaamse kunst

Auteur: Wido Bourel

Het Frans-Vlaamse stadje Kassel werd in 2018 tot dé lievelingsgemeente van de Fransen gekozen. Wellicht speelt de uitstekende reputatie van het Musée de Flandre aldaar een rol in deze keuze. Een museum als een venster op de Vlaamse schilderkunst in een streek nauwe verbonden met Vlaanderen en de Nederlanden.

Het hoofd van Sint-Justus

Auteur: Geert H. Janssen

De Sint-Carolus Borromeuskerk in Antwerpen, fraai gelegen op het Hendrik Conscienceplein, is een populaire bestemming voor Nederlanders die een dagje Antwerpen ‘doen’. De imposante barokke gevel, losjes geïnspireerd op de Il Gesù in Rome, geeft noorderlingen onmiddellijk het gevoel in een zuidelijk buitenland te zijn. Toch herbergt juist deze voormalige jezuïetenkerk een belangrijk overblijfsel van Noord-Nederlandse katholieke cultuur. In een van de zijnissen bevindt zich het hoofd van Sint-Justus: een fascinerend, licht bizar ogend reliek. Oorspronkelijk bevond de schedel van Sint-Justus zich in het franciscanenklooster van Zutphen, maar toen in 1572 de rebellenlegers van Willem van Oranje die stad innamen, werd ook het kostbare reliek haastig opgeborgen. Zutphense katholieken smokkelden het vervolgens naar Keulen, waarna het via omwegen in Antwerpen belandde.

Voor katholieke vluchtelingen uit de noordelijke gewesten bleef een triomfale terugkeer naar huis ijdele hoop

“Het voor vreemde kunstenaars zoo lieve en gulle Holland”

Jacob Joseph Eeckhout, een Belgische schilder in Den Haag (1831-1844)
Auteur: Anna Rademakers

Op 22 oktober 1830 – tijdens de Belgische Revolutie – schreef de Antwerpse schilder Jacob Joseph Eeckhout een emotionele brief aan zijn vriend Jean Zacharie Mazel in Den Haag, waarin hij beeldend verslag deed van de bloedige septemberdagen. De orangistische Eeckhout vreesde dat een oorlog verstrekkende gevolgen zou hebben, zowel voor hemzelf als voor de kunstwereld. De Oranjes hadden zich immers niet onbetuigd getoond aan de kunsten en het was maar de vraag wat een nieuw regime België zou brengen.

Lang leve de muziek

Meezingen op een tentoonstelling
Auteur: Chris Michel

Wil je weten waarom het tien jaar duurde voor Mia van Gorki een hit werd? Waarom Drs. P ontsnapte aan het vuurpeloton na kritiek op Hitler en Mussolini? Wil je de originele decorstukken van de Urbanusshows zien en weten wat hij te maken heeft met de Nederlandse Partij van de Dieren? Het tekstboekje van Spinvis bekijken of de speellijst van Marco Borsato, de gitaren van Boudewijn de Groot en Henny Vrienten, de kostuums van Raymond van het Groenewoud, Eddy Wally en Herman van Veen? Wil je horen hoe de wereldhit Eviva España klinkt als hij wordt gezongen door Manuel uit Fawlty Towers? Of wil je nog eens meezingen met je jeugdidool op oude tv-opnames?

Een tentoonstelling van deze kwaliteit maak je niet dikwijls mee

Lees dit artikel

Aardgas blijft nog lang onmisbaar

Nederlandse aard(gas)bevingen voelbaar tot in Belgische politiek
Auteur: Koen Mortelmans

In 2018 was Nederland voor het eerst sinds 1963 een netto-importeur van aardgas. En tegen 2030 moet de exploitatie van het grootste Nederlandse aardgasveld, in de provincie Groningen, volledig worden afgebouwd. Die evolutie raakt niet alleen Nederland, maar ook België.

Een zo snelle bouw van voldoende productie-installaties uit duurzame bronnen is onmogelijk

Nederlandse universiteiten overtreden massaal de wet

Rapport van Inspectie van het Onderwijs is vernietigend
Auteur: Paul van Velthoven

Politici in Nederland van bijna alle politieke partijen hebben verontrust gereageerd op het feit dat de Vrije Universiteit van Amsterdam heeft besloten de opleiding Nederlands voor het komende studiejaar te schrappen bij gebrek aan voldoende studenten. De relevantie van het vak staat zwaar onder druk nu uit rapportage blijkt dat in het hoger onderwijs het Engels het Nederlands steeds verder verdringt.

Geef maar aan mama!

Waarom noemen moeders zichzelf mama en niet ik?
Auteur: Ludo Beheydt

In het nieuwe taalboek van Paulien Cornelisse, dat terecht de titel Taal voor de leuk kreeg, had ik mij al heerlijk geamuseerd met een aantal gevatte, geestige en originele stukjes over de valkuilen, de miskleunen en de toevalstreffers van onze dagelijkse communicatie, toen ik op een stukje botste dat zeg maar helemaal mijn ding is, over het mamanees.

Het hoeft niet te verwonderen dat mama en papa aan het begin staan van de taallessen in de meeste talen

De kloof en de zevensprong

Zeven aanbevelingen voor het Nederlands als wetenschapstaal
Auteur: Willy Martin

Vorig jaar werd in de Faculteit Geesteswetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam het proefschrift The automatic acquisition of a Dutch lexicon for opinion mining verdedigd. Het proefschrift, in keurig Engels geschreven, had een samenvatting van vier pagina’s in het Nederlands. In die samenvatting viel het hoge aantal Engelse termen op: opinion mining, lexical feature (method), lexical expressions, opinion holders, opinion targets, machine learning, features, lexical pattern (method), attitudinal language, multiple actor attitude, cross lingual transfer, wordnet propagation method, corpus comparison (method). Meer dan hun aantal (dertien) verbaasde mij dat van sommige termen, zoals features, lexical expressions, lexical pattern, machine learning, niet de goede Nederlandse equivalenten (kenmerken, lexicale uitingen, lexicaal patroon, machine- of machinaal leren) gebruikt werden. Waren zij in de vergetelheid geraakt of was het Nederlands dan toch, zoals in de vorige eeuw een Belgische kardinaal beweerde, ongeschikt voor de wetenschap? Kalft het Nederlands als taal van de wetenschap af? En ontstaat er mede hierdoor een alsmaar grotere kloof tussen het Nederlands en de (taal van de) wetenschap?

Column | Wereldnieuws

Ook in het Caribisch gebied leeft de neerlandistiek
Auteur: Eric Mijts

De doelstelling van de Caribische Associatie voor Neerlandistiek (CARAN) is de versterking van de samenwerking in onderwijs en onderzoek in de neerlandistiek van het Caribisch gebied door middel van een tweejaarlijks colloquium en een daaraan gekoppelde publicatie. Mede dankzij de Taalunie hebben al vier colloquia plaatsgevonden, tweemaal in Aruba, eenmaal in Suriname, eenmaal in Curaçao. Eind 2019 vindt het vijfde colloquium opnieuw plaats in Paramaribo, Suriname. In 2011 werd de CARAN aan de Universiteit van Aruba opgericht als een samenwerkingsverband van neerlandici van Suriname en de verschillende eilanden van de voormalige Nederlandse Antillen.

Uiteindelijk heeft in elk betrokken gebied het Nederlands een unieke positie in onderwijs, bestuur en recht

Maak de neerlandistiek intercultureel

Uitdagingen voor de studie van de Nederlandse literatuur
Auteur: Yves T’Sjoen

De universitaire studie van het Nederlands in Nederland bevindt zich al langer in een pijnlijke kramp. Het aantal eerstegeneratiestudenten daalt zienderogen. Tijdens het 20e Colloquium Neerlandicum van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (27 t/m 31 augustus, KU Leuven) circuleerden ‘alarmerende’ berichten over een spectaculaire terugval. Op dat moment hadden zich aan de Vrije Universiteit Amsterdam welgeteld vijf studenten ingeschreven voor een studie neerlandistiek. Intussen bestaat de bacheloropleiding Nederlands niet langer aan de Vrije Universiteit. Tot vorig academiejaar kon je er Literatuur en samenleving: Nederlands of Communicatie en informatiewetenschappen studeren. Nog nooit meldden aan Nederlandse universiteiten zo weinig studenten zich aan voor een opleiding Nederlands.

Met eerstejaarscolleges over Max Havelaar en Het verdriet van België zullen we het vakgebied niet redden

Lees dit artikel

Wie houden zich eigenlijk met taal bezig?

De taalprofessionals en hun betekenis voor de maatschappij
Auteur: Dick Wortel

De Taalunie heeft in september 2018 een belangwekkend rapport het licht doen zien over wat genoemd wordt de taalsector in Nederland, Vlaanderen met Brussel, en Suriname en de Caraïbische eilanden, waar het Nederlands de officiële taal is. Het resultaat van het onderzoek is een gedetailleerde verkenning van verschillende ondernemingen, zowel kleine als grote bedrijven, waar in meer of mindere mate de taal een rol speelt. In het rapport Over de economische betekenis van taal: Een verkenning van de taalsector in het Nederlandse taalgebied van zo’n 130 pagina’s wordt een reëel beeld gepresenteerd van de taalsector. Wie zijn de taalprofessionals, mensen die zich beroepshalve met taal bezighouden? Wat doen ze? Waar kunnen wij ze vinden? En wat is hun economische betekenis? Dat zijn de kernvragen voor het onderzoek.

De West-Vlaamse g en h: hekkenwerk?

Auteur: Ludo Beheydt

Toen mijn kleinzoon van acht als Brabants voetballertje in juli een voetbalkamp ging volgen in Oostende, kwam hij de eerste avond thuis bij zijn papa met een wel zeer West-Vlaamse ervaring. Een Oostends speelmakkertje had hem gevraagd: “Ei hi ou nen eihe he-es-em?” Deze kapitale statusvraag voor een achtjarige kan vrij vertaald worden in begrijpelijk Brabants als: “Hebt gij al een eigen gsm?”

Recensies

J.L. Heldring, een zondagskind in de journalistiek
door Paul van Velthoven
Hugo Arlman, De eeuw van J.L. Heldring (1717-2013): Een biografie, Van Oorschot, Amsterdam, 2018, ISBN 978 90 2828 201 8, 384 pp. Prijs: 34,99 euro.

Een vrolijk hoofd onder een hoedje van papier
Het avontuurlijke leven van majoor Gerlacus Buma
door Frank Judo
Sybrand van Haersma Buma & Wiete Hopperus Buma, Gerlacus Buma: Een Friese patriciërszoon in het leger van Napoleon en Willem I, Prometheus, Amsterdam, 2018, ISBN 978 90 4463 892 9, 239 pp. Prijs: € 22,50.

“Jouw stelling is onverdedigbaar!“
Aan metaforen ontkom je niet
door Ludo Beheydt
Japke-d. Bouma, Mag ik even iets tegen je aanhouden? en 66 andere stukjes communicatie naar de mensen toe, Thomas Rap, Amsterdam, 2018, ISBN 978 94 0040 004 7, 207 pp. Prijs: € 14,99.

ANV

Oproep algemene vergadering
Zaterdag 29 juni 2019 in Dordrecht.

Ledendag ANV-Vlaanderen in Antwerpen
Ledenvergadering | bezoek aan het Snijders&Rockoxhuis

Ledendag ANV-Nederland in Nijmegen
Ledenvergadering | Lezing Belg en Bataaf door Frank Judo | Bezoek Museum Valkhof  

Greta Thunberg en de Lage Landen
Auteur: Frank Judo

Soms kan een beetje gewetensonderzoek geen kwaad. Wij, die ijveren voor meer samenwerking, inzonderheid tussen Vlaanderen en Nederland, zien onszelf graag als mensen die over muurtjes kijken, waar anderen tegenaan hikken. Helemaal fout is dat zelfbeeld niet, maar het heeft ook iets geruststellends. En van dingen die geruststellen, word je maar beter wat onrustig.

Kroniek

Hollandse meesters in Brussel terug op zaal
Na een lange renovatie hebben de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België in dit Rembrandtjaar de zalen met de permanente collectie van de Hollandse School heropend. De vernieuwde vleugel biedt een extensief panorama van werken uit de Gouden Eeuw. Te zien zijn portretten, landschappen, stillevens en genretaferelen van Rembrandt, Frans Hals, Nicolaes Maes, Jan van Goyen, Abraham Bloemaert, Jacob Van Ruisdael en Pieter de Hoogh. De collectie Hollandse kunst van de KMSKB uit deze periode is een van de grootste en mooiste collecties die buiten Nederland worden bewaard.

Filmacademie voor gekleurde talenten in Nederland en Vlaanderen
De succesvolle regisseurs Adil El Arbi en Bilall Fallah kwamen tijdens de casting van de film Black op het idee om met medewerking van pedagoog Mathias Sourbron een initiatief te starten om jongeren de kans te geven een eigen kortfilm te maken. Hiermee wilden zij de diversiteit van de straat vertalen naar het witte doek en zo ook een frisse wind door de Vlaamse cinema laten blazen. Dat leidde in 2016 tot het Project BXL van Hakuna Casting. Enthousiaste jongeren grepen hun kans en kregen gedurende het gehele proces begeleiding van professionele filmmakers. Zo gaf Adil El Arbi een workshop over hoe je een goed verhaal ontwikkelt en waar je inspiratie haalt. Want elke film begint met een goed scenario. Maar uiteraard behoren regie en cameravoering ook tot het leerproces. Er kwamen sterke films uit voort en vers filmtalent werd ontdekt. Daarom kon een versie 2.0 niet uitblijven. Maar er kwam meer. Het initiatief is uitgebreid met Hakuna Hofstad, dat Den Haag dit jaar met tien filmmakers gaat verrijken. Tien jongeren van kleur met verschillende achtergronden brengen eind dit jaar hun premières. Meer informatie: hakuna.be en hakuna-academy.nl

Vlaams-Nederlandse Handelsdag 2019
Op donderdag 23 mei 2019 wordt in Breda voor de vierde keer de Vlaams-Nederlandse Handelsdag gehouden. Dan kunnen bedrijven uit Nederland en Vlaanderen hun netwerk uitbreiden en kennis opdoen over ondernemen in het land van hun buren.
Meer informatie

Onthulling gedenksteen Huizinga
Op 30 januari 2019 werd op een heel bijzonder manier herdacht dat op 31 januari 1919 Herfsttij der Middeleeuwen van Johan Huizinga het licht zag. In de Nieuwe Kerk in Amsterdam werd door minister Ingrid van Engelshoven een gedenksteen voor de historicus en schrijver onthuld. In haar toespraak roemde de minister de manier waarop Huizinga de late middeleeuwen tot leven wekte en in staat bleek de lezer te laten zien wat middeleeuwers zagen, te horen wat zij hoorden en te voelen wat zij voelden.

Tachtigjarige Oorlog is niet alleen van de Hollanders
Historicus Jos Mosmuller uit Heerlen heeft namens Limburgers een pamflet gestuurd aan Hollandse media om aandacht te vragen voor de aanhoudend eenzijdige geschiedschrijving over de Tachtigjarige Oorlog. Zijn doel is op z’n minst een gewetensonderzoek bij ‘Hollandse geschiedschrijvers’ met misschien wel als resultaat een Belgisch-Nederlands onderzoek naar de ware toedracht van de gebeurtenissen in deze contreien tussen 1568 en 1648.

Debat Brabantdag: Samen sterker naar de toekomst staan
Pacte des Cygnes (Het Zwanenverbond) is in 2013 opgericht in Antwerpen. De naam is gebaseerd op de Brabantse legende van de Zwaanridder. De Zwaanridder is al eeuwen verbonden met Brabant. Zijn komst is in nevelen gehuld: Hij komt aan in een bootje, getrokken door een zwaan. De Zwaanridder helpt de Brabantse hertogsdochter te ontzetten van haar vijanden, waarna hij met haar trouwt. Maar ze mag nooit vragen naar zijn herkomst. De legende vormt de inspiratie voor Pacte des Cygnes in een tijd waar het eigene van Brabant, de positie en cultuur, onder druk staan. De stichting organiseerde in Tilburg op zondag 3 februari 2019 een debat over de Brabantse identiteit met de titel Kijken over de grens – De Brabantse identiteit in 2019.

Boek in de kijker

W.F. Hermans en Multatuli: een lastig koppel
Auteur: Anne van Raemdonck

Dat er een apart jaarboek gewijd wordt aan W.F. Hermans en Multatuli hoeft niet te verwonderen. Hermans heeft zijn leven lang een kritische fascinatie gekoesterd voor dat andere enfant terrible van de Nederlandse letteren. Niet alleen zijn talrijke columns, maar ook de eerste complete biografie van De raadselachtige Multatuli (1987) en de uitgave in 1987 van de laatste door Multatuli herziene uitgave van Max Havelaar getuigen daarvan. Het Extra Jaarboek Multatuli bundelt nu acht artikelen over de intrigerende verhouding tussen de twee lastige polemisten.

Cyril van den Hoogen, Klaartje Groot, Annelies Dirkse e.a. (red.), W.F. Hermans en Multatuli (Extra Jaarboek Multatuli 2017), Verloren, Hilversum, 2018, ISBN 978 90 8704 710 8, 96 pp. Prijs: € 16,50.

my visie word vers-skerp deur die afstand
voortaan sal ek met opset ryme soek:
oor die blanke blad val die skadu van my hand