Neerlandia
Inhoud nummer 4 2018 | jaargang 122
Vandag is dit algemene kennis
dat die meerderheid
Suid-Afrikaners wat Afrikaans
as moedertaal het,
nie wit is nie,
maar bruin
Woord vooraf
Raad voor de Neerlandistiek
door hoofdredacteur Peter Debrabandere
Dat de neerlandistiek in de Lage Landen in crisis verkeert, is wellicht niemand ontgaan. Terwijl de neerlandistiek extra muros succesvol is en wereldwijd meerdere duizenden universiteitsstudenten zich toeleggen op de studie van de Nederlandse taal en literatuur, daalt het aantal studenten in de neerlandistiek in de Lage Landen jaar na jaar. Dat werd dit jaar op pijnlijke wijze duidelijk, toen de media aandacht schonken aan het nu wel heel lage aantal van zes nieuwe inschrijvingen voor de opleiding neerlandistiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Als de trend niet gekeerd wordt, dreigt de sluiting.
De crisis van de neerlandistiek wordt blijkbaar uitsluitend als een Nederlandse zaak beschouwd. Dat is jammer, want in Vlaanderen speelt de verengelsing evenzeer, …
Eindelijk erkenning voor ‘civis mundi’ Wim Couwenberg
Laudatio, uitgesproken op 7 september 2018, Arminius, Rotterdam
Auteur: Geerten Waling
Geachte professor Couwenberg, beste Wim, geachte genodigden, dames en heren, vrienden … Eindelijk erkenning voor ‘civis mundi’ Wim Couwenberg. Het is de titel die ik heb gegeven aan de laudatie die ik hier vandaag, tot mijn grote eer, mag uitspreken. Maar het is niet toevallig ook de kop boven een artikel dat ik las op de website van de Geert Grote Universiteit, een privé-universiteit in Deventer, opgericht door wijlen Jeroen Buve en zijn zoon Sybrand en waarbij Wim betrokken is als lid van de raad van advies. Dat laatste is waarschijnlijk een betrekkelijk onbeduidende positie, gezien de vele functies die Wim Couwenberg heeft bekleed en nog altijd bekleedt, maar toch noem ik graag even die Geert Grote Universiteit. Dat heeft twee redenen.
Het onderstreept maar weer dat onze laureaat van vandaag een vrijdenker mag heten, die wars is van dogmatiek
Prof. dr. Wim Couwenberg heeft zich gedurende lange tijd in zijn leven in woord en geschrift steeds ingezet voor een zo nauw mogelijke samenwerking van de drie Benelux-landen, in het bijzonder de Nederlands-Vlaamse betrekkingen. De emeritus hoogleraar staats- en bestuursrecht heeft een enorm oeuvre opgebouwd aan boeken rond staatsrechtelijke vernieuwing. Nog steeds is hij redacteur van het door hem opgerichte tijdschrift Civis Mundi, tijdschrift over politiek, filosofie en cultuur. Voor deze verdiensten kreeg hij op 7 september 2018 in Arminius in Rotterdam van het ANV de Visser-Neerlandiaprijs.
Raymond Noë krijgt Visser-Neerlandiaprijs voor Cultuur
Laudatio, uitgesproken op 7 september 2018, Arminius, Rotterdam
Auteur: Ester Naomi Perquin
Dit wordt een ietwat merkwaardige laudatio – ik waarschuw daar maar even voor, want je moet het de mensen niet moeilijker maken dan strikt noodzakelijk. Dit wordt een vreemde laudatio, omdat ik het licht wil buigen in de richting van iemand die zelf liever die rol heeft; het zichtbaar maken van het onzichtbare, het in gedachten brengen van het ongedachte, het in herinnering roepen van het vergetene. Raymond Noë bezingen, wil ik maar zeggen, dat is een schijnwerper richten op de zon.
Ik wil Raymond Noë graag smakzoenend en luidruchtig danken voor de rol die hij speelt bij het verspreiden van gedichten en het genereren van aandacht voor de poëzie
Raymond Noë is al vanaf 1998 geheel belangeloos de motor achter het Laurens Jz. Costerproject (LJC). In een nieuwsbrief stuurt hij duizenden poëzieliefhebbers gratis elke dag van de week een kwaliteitsgedicht van een Nederlandse of Vlaamse dichter toe, voorzien van links en achtergrondinformatie. Doordat al vele jaren de verzonden gedichten worden verzameld en opgeslagen, is op de website van LJC tevens een unieke en zeer omvangrijke online verzameling Nederlandstalige gedichten ontstaan, waar voor elke poëzieliefhebber gedichten en gegevens daarover zijn te vinden. Voor deze verdiensten kreeg hij op 7 september 2018 in Arminius in Rotterdam van het ANV de Visser-Neerlandiaprijs.
Column | Op locatie
Melopeeprijs van de gemeente Laarne
Auteur: Yves T’Sjoen
Een bijzondere literaire onderscheiding in het Nederlandse taalgebied is vernoemd naar het canonieke gedicht Melopee van Paul van Ostaijen. Onder deze muzikaal-dichterlijke vlag organiseert de gemeente Laarne in de provincie Oost-Vlaanderen sinds 2008 een poëzieprijs.
Nauwere samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen
Nort Sea Port als inspirerend voorbeeld
Auteur: Paul van Velthoven
Bergen op Zoom, grensstad tussen de zuidelijke en noordelijke Nederlanden, en om zijn ooit onneembaar geachte vesting in de 18e eeuw voorzien van de erenaam La Pucelle (De Maagd), was als plek uitgekozen waar op zaterdag 1 december 2018 ruim honderd Vlamingen en Nederlanders bij elkaar kwamen om hun gezamenlijke slagkracht te onderzoeken. In de tot sjiek theater omgetoverde Waterstaatkerk De Maagd werd daar onder het motto Samenwerken loont op initiatief van het ANV en de Beweging Vlaanderen-Europa een symposium gehouden dat de mogelijkheden daartoe tussen Vlaanderen en Nederland onderzocht.
“Uit welbegrepen gedeeld eigenbelang”
Vlaams diplomaat Axel Buyse neemt afscheid van Nederland
Jenny Bleijenberg
Axel Buyse keert terug naar Brussel als algemeen afgevaardigde van de Vlaamse Regering bij de Europese Unie, zoals hij in 2008 ook al deed. Toen hadden we het nog over ideeën en mogelijkheden, nu spreken we over concrete resultaten en haalbare ambities. Er is een samenwerking tot stand gebracht waarin Nederland en Vlaanderen vanuit een objectieve blik hun eigenbelang kunnen versterken en hiervan voordeel ondervinden. In dit afscheidsinterview vertelt Axel Buyse hier meer over. Toen wist hij nog niet dat hij bij zijn afscheid voor zijn verdiensten onderscheiden zou worden als Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
“Het hele vertoog over de kloof bezuiden Roosendaal en over het feit dat geen twee andere volkeren die dezelfde taal delen, zo verschillen van elkaar, is flink overdreven”
Goemanne: geen sant in eigen land
Auteur: Guy A.J. Tops
De Vlaamse componist Noël Goemanne (Poperinge, 10-12-1926 – Dallas, 12-1-2010) wordt niet vermeld in de Algemene Muziekencyclopedie en het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek kent hem niet. Komt dat doordat zijn carrière zich vooral afspeelde in de VS? Maar zijn muziek wordt niet alleen in de VS (veel) gespeeld, maar over heel de wereld: in Oostenrijk, Italië en Rusland, in de Filipijnen, in Japan, in Nieuw-Zeeland … en soms (veel te weinig) in onze Lage Landen.
Column | Werk in Uitvoering
Een spin in het wereldwijde web
Ons Erfdeel gaat digitaal
Auteur: Tom Christiaens
Verhalen vertellen over de Lage Landen, dat doen we bij Ons Erfdeel vzw al jaren met scherpe pennen van geloofwaardige stemmen. Alleen verdienen die verhalen een groter, breder en jonger publiek. Daarom kiezen we als Vlaams-Nederlandse culturele organisatie ook resoluut voor de digitalisering, met de lancering volgend jaar van maar liefst drie websites.
Nederlands leren in Frankrijk: een Kafkaiaans verhaal?
Een gesprek met Frank Allacker
Auteur: Wido Bourel
In Frans-Vlaanderen leren 16.500 jongeren en volwassenen Nederlands. Sommigen leren de taal van de buren om makkelijker werk te vinden in de grensstreek. Anderen willen via een taalcursus hun Vlaamse identiteit terugwinnen. Ik spreek hierover met Frank Allacker, woordvoerder van APNES (Association des Professeurs de Néerlandais de l’Enseignement Secondaire), de vereniging van leraren Nederlands in Frans-Vlaanderen.
Afrikaans: ons almal se taal
Auteur: Michael le Cordeur
In die onlangse verlede was daar verskeie uitsprake oor bruin mense se apatiese houding teenoor Afrikaans, ten spyte daarvan dat hulle die grootste groep Afrikaanssprekers is. So skryf die joernalis en meningsvormer Tim du Plessis in Rapport (27.08.17) dat “bruin mense nou die toekoms van Afrikaans in hul hande hou”. Hierop vra die kommentator Heindrich Wyngaard “Waarom is bruin mense so stil?” (Rapport, 21.01.18) na aanleiding van bruin mense se stilswye na die howe se uitspraak oor die status van die taal aan die Universiteite van Stellenbosch en die Vrystaat. Die joernalis en historikus Leopold Scholtz (25.01.18) reageer met: “… dis ons almal se moeder wat in die konstitusionele hof tot ’n langsame dood gevonnis is en ons moet almal inspring om haar te red.”
’n Derde en baie legitieme rede vir bruin mense se onbetrokkenheid by die taaldebat, is hun stryd om oorlewing
Nederlands in de superdiverse klas
Auteur: Ludo Beheydt
De multiculturele maatschappij is voorbij: vandaag zijn we terechtgekomen in de warrige wereld van de superdiversiteit. Wat we nu zien, is een caleidoscoop van tegen elkaar aanschurkende en aanschurende culturen die in de mondialisering van migratie, sociale media en internet een versnipperd beeld van voortdurend wisselende identiteiten oplevert. In de Lage Landen is de vanzelfsprekendheid van de Nederlandse cultuur verdwenen: ze heeft plaatsgemaakt voor een snel om zich heen grijpende superdiversiteit. En daar zal ook het Nederlandstalig onderwijs rekening mee moeten houden. Leefstijlen, consumptiepatronen en groepsbindingen vertonen een nooit eerder geziene verscheidenheid en veranderlijkheid, die gepaard gaat met een groeiend cultuurrelativisme en – jammer genoeg – ook soms met de afwijzing van een als heilloos bestempelde exclusief Nederlandstalige schoolcultuur. Jammerlijk, omdat juist het vlotte gebruik van het gedeelde Nederlands de eerste waarborg is voor een soepel draaiende superdiverse gemeenschap.
Afbouw van de lessen Nederlands is roofbouw op de democratie van de superdiverse maatschappij
“Verengelsing schaadt de toegang tot de universiteit”
Een gesprek met Antoon Vrints over de sociale aspecten van Nederlands- of Engelstalig hoger onderwijs
Auteur: Paul van Velthoven
Antoon Vrints (1978), historicus aan de Universiteit Gent, is een van de duidelijkste stemmen tegen de ongebreidelde verengelsing van het hoger onderwijs in Vlaanderen. Hij wijst op de historische geladenheid waarmee deze verengelsing onvermijdelijk in Vlaanderen is omgeven. De vernederlandsing van de universiteiten in Vlaanderen werd nog maar vijftig jaar geleden voltooid met de gedwongen overheveling uit Leuven van de Franstalige faculteiten naar Wallonië. De flaminganten waren niet zonder reden bang dat de Franstalige olievlek, die een eeuw daarvoor Brussel en omgeving had aangetast, ook naar Leuven en zijn directe omgeving zou doorzetten als gevolg van de grootse uitbreidingspannen destijds van de Franstaligen. Leuven kreeg in 1968 voor het eerst een volkomen Vlaamse universiteit. Maar nu zijn er nieuwe zorgen, wat bleek uit het debat dat op 6 oktober gevoerd werd in het Leuvense College De Valk onder de titel Vijftig jaar Nederlands als onderwijstaal Leuven Vlaams – Leuven Engels?
Antoon Vrints: “Het vernederlandste hoger onderwijs ontpopte zich in Vlaanderen als een geweldige emancipatiemachine voor brede bevolkingslagen.” Foto Marilyn De Smet | www.aboutmary.be
“We willen toch niet terug naar een scheiding tussen elite en volk?”
Etymologie | Vlier en sering
Auteur: Frans Debrabandere
De vlier of Sambucus nigra heette in het Middelnederlands (Mnl.) vlieder. Zo heette Vlierzele in Oost-Vlaanderen in 1222 Vliedersele en het Limburgse Vliermaal was in 1282 Vlidermale. Vlieder werd namelijk vlier doordat in het Nederlands de intervocalische d wegviel. Dat noemen we in de taalkunde de d-syncope, zoals in mee < mede, leer < leder, voer < voeder, la < lade, Mnl. sien < sieden. In het Middelnederduits (vlêder, vlieder) en zelfs Vroegnieuwhoogduits (1574) betekende Flieder nog ‘vlier’, maar vandaag is dat woord alleen in Noord-Duitsland nog met die betekenis bekend. Toch kent het Hoogduits nog altijd Fliederbeeren ‘vlierbessen’ en Fliedertee ‘vlier(bloesem)thee’
In fauna en flora gingen de volksnamen makkelijk van de ene soort op de andere over
“Heb vele heimwee gehad naar Nederland”
Onderzoek naar de Nederlandse taal en cultuur in den vreemde
Auteur: Nicoline van der Sijs
In juli van dit jaar is een nieuw onderzoek van start gegaan naar de Nederlandse taal en cultuur onder geëmigreerde Nederlanders en Vlamingen, onder de titel Vertrokken Nederlands. Wat is het doel van dit onderzoek en hoe is het opgezet?
Alle websites
De enquête over taalgebruik
De enquête over culturele gebruiken en gewoontes
Meer informatie over het onderzoek
Facebookgroep Vertrokken Nederlands
Er zijn een kleine vierhonderd Facebookgroepen en Facebookpagina’s gevonden die gericht zijn op groepen geëmigreerde Nederlanders
“Doet- jè sprèk noh Nèjerlas?”
Met de taaltijdmachine naar het Nederlands in 2220
Auteur: Peter Alexander Kerkhof
De deur gaat open. Met veel gesis wordt de lucht uit de luchtsluis geblazen. Een zonderlinge figuur stapt uit een zonderlinge capsule. Op een schermpje boven de deur van de capsule knippert het jaartal 2220. Je besluit naar hem toe te lopen en hoort de persoon spreken. “Ek groet!” zegt hij. “Ek kom àt de verlèjeh! Doet-jè sprèk noh Nèjerlas?”
Daar kunnen modekreten zoals fake news en populaire leenwoorden zoals awkward weinig aan veranderen
ANV
In Gent staat Willem bij de brug
Auteur: Frank Judo
In de ochtendkrant van 20 oktober kon je nog lezen dat, op één man na, niemand zat te wachten op het nieuwe standbeeld voor Willem I in Gent. Anderhalf uur later bleken enkele honderden mensen dat toch te doen. Allicht hadden ze de krant niet tijdig kunnen lezen. Ze luisterden naar de Vlaamse minister-president, de burgemeester, de bevoegde schepen, de voorzitter van de universiteit, de plaatsvervanger van de Nederlandse ambassadeur en de vertegenwoordiger van Vlaanderen in Nederland. Benieuwd of deze mensen stuk voor stuk, net als Willem zelf, over twee eeuwen het epitheton omstreden opgeplakt zullen krijgen.
Landenafdelingen
Bezoek tentoonstelling Pure Rubens en afscheidsreceptie | Ledenmiddag in Nijmegen | Algemene vergadering 2019
Dick Wortel neemt afscheid van de redactie
De liefde van Nelly Maes voor poëzie
Tussen zeventien en zevenenzeventig is een stille, intieme bundeling van gedichten uit deze periode van het leven van Nelly Maes.
Kroniek
Kruyskampprijs
Op zaterdag 29 september organiseerde de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde haar jaarlijkse Laureatenmiddag in het Leidse Academiegebouw. De Kruyskampprijs werd uitgereikt aan Herman Brinkman en aan de inmiddels overleden Ike de Loos voor hun editie van het Gruuthuuse-handschrift.
Ook inzake bestuursrechtspraak leren we van elkaar
De Nederlands-Vlaamse samenwerking die het ANV beoogt, associeert men niet meteen met de organisatie van bestuursrechtspraak. Toch paste de openingszitting van het werkjaar 2018-2019 van de Dienst van de Bestuursrechtscolleges in Vlaanderen, die op 6 november 2018 in Brussel plaatsvond, perfect in de doelstellingen van onze vereniging.
Online uitzendingen bekijken in het buitenland
Dankzij de vraag van Vlaams volksvertegenwoordiger Wilfried Vandaele, ook voorzitter van de Interparlementaire Commissie (IPC) van de Nederlandse Taalunie, heeft de VRT het nu mogelijk gemaakt dat docenten en studenten Nederlands in het buitenland de programma’s op de VRT-website kunnen bekijken.
Nederlands-Vlaamse regeringstop brengt samenwerking onder de aandacht
DIn het Vlaamse buitenlands beleid neemt Nederland een speciale plaats in. Of dat andersom ook zo is, werd aan minister-president Geert Bourgeois in het Vlaams Parlement gevraagd. Voor Mark Rutte was de vierde Nederlands-Vlaamse regeringstop op 5 november 2018 toch belangrijk genoeg om – naast de gezamenlijke verklaring – met een aparte verklaring te komen.
Recensies
België / Belgique of Belgium? Realistische toekomstvisie of toch een utopie?
door Ludo Beheydt
Philippe van Parijs, Belgium, een utopie voor onze tijd, Polis, Kalmthout, 2018, ISBN 978 94 6310 029 8, 216 pp. Prijs: € 19,99.
Gouden vertaalregels
door Dolores Ross
Paul Claes, Gouden vertaalregels: Tips voor beginnende (en andere) vertalers, Van Tilt, Nijmegen, 2018, ISBN 978 94 6004 348 2, 192 pp. Prijs: € 19,50.
The Low Countries 26: een waardig sluitstuk van een onvolprezen reeks
door Ludo Beheydt
The Low Countries. Arts and Society in Flanders and The Netherlands, 2018, no. 26. Ons Erfdeel vzw: Rekkem. ISBN 978 90 79705 290, 320 pp. Prijs: Europa € 39.
“Dan mocht de beiaard spelen van al uw torentransen”
door Ludo Beheydt
Andreas Dill & Luc Rombouts, Zingende Torens: Vlaamse beiaardenin beeld / Singing Towers: Flemish carillons in pictures. Davidsfonds Uitgeverij, Leuven / WPG uitgevers, België. ISBN 978 90 5908 876 4, 205 pp. Prijs: € 29,99.
Nederlands, helder en correct
door Siegfried Theissen
Peter Debrabandere, Nederlands, helder en correct: Praktische richtlijnen voor spreken en schrijven, Acco, Leuven / Den Haag, 2018, ISBN 978 94 6344 682 2, 292 pp. Prijs: € 39,50.
’n Derde en baie
legitieme rede
vir bruin mense
se onbetrokkenheid
by die taaldebat,
is hul stryd om
oorlewing