Neerlandia
Inhoud nummer 4 2017 | jaargang 121
Woord vooraf van de hoofdredacteur
Peter Debrabandere
Naar twintig universiteiten
De Standaard van 6 december meldt in een artikel onder de kop Twintig Europese uniefs tegen 2024 dat de Europese staats- en regeringsleiders zich nu weer gaan buigen over het hoger onderwijs. Dat blijkt volgens De Standaard uit de ontwerpconclusies voor de Europese top van 14 en 15 december in Brussel. Op de top zal gepleit worden voor intensivering van de samenwerking tussen hogeronderwijsinstellingen in de EU.
Met een MOOC’je in een hoekje
Middelnederlandse literatuur voor een ruim publiek
Auteurs: Wouter Haverals, Elisabeth de Bruijn, Bram Caers, Veerle Fraeters, Mike Kestemont, Patricia Stoop & Anke Verschueren
Twee jaar lang werkten meer dan 35 Nederlandse en Vlaamse onderzoekers van de middeleeuwse literatuur onder leiding van een zevenkoppig productieteam in het diepste geheim aan een grootschalig project met als codenaam Project Phoenix. Aanleiding voor Project Phoenix was het emeritaat van Frank Willaert, die op 8 september 2017 afscheid nam als hoogleraar Middelnederlandse literatuur aan de Universiteit Antwerpen.
Column | Woordjes leren
Auteur: Arnoud Visser
Een vriend van mij geeft al jaren les in Grieks en Latijn op een middelbare school in de buurt van Den Haag. Hij is een enthousiast en begaafd docent, die zijn leerlingen niet alleen in het klaslokaal weet te boeien, maar ook daarbuiten, bijvoorbeeld met zelfgeregiseerde musicals of jaarlijkse Romereizen. Maar de laatste tijd is hij steeds minder optimistisch over zijn vak. Hij wil zelfs omscholen tot informaticus.
Journalistieke infrastructuur en innovatie
Wat kunnen Vlaanderen en Nederland van elkaar leren?
Auteur: Jo Bardoel
Om de mogelijkheden voor samenwerking op het gebied van journalistiek en media binnen ons taalgebied te verkennen heeft het Nederlandse Stimuleringsfonds voor de Journalistiek een commissie ingesteld die begin 2018 zal rapporteren.
Op de eerste plaats gaat de aandacht van de commissie uit naar de kwaliteit van de journalistieke infrastructuur in beide landen. In Vlaanderen en in Nederland kennen we geconcentreerde mediamarkten, met veel titels in handen van weinig mediahuizen, die vaak in beide landen actief zijn.
Juristenconferentie der Lage Landen: recht en taal
Auteur: Maarten Vidal
Juristen zijn een van die soorten mensen waarvan men pleegt te zeggen dat je, als je er twee van bij elkaar zet, drie meningen te horen krijgt. Wanneer beide juristenverenigingen uit Nederland en Vlaanderen dan een Juristencongres der Lage Landen organiseren, en daarvoor bovendien ook samenwerken met vak- en taalgenoten uit de Cariben (enkel Curaçao en Aruba, want de sprekers uit de door de orkaan Irma getroffen Bovenwindse Antillen zagen zich gedwongen om hun deelname te annuleren), Suriname en Zuid-Afrika, dan krijg je ongetwijfeld heel wat verschillende meningen.
Een schatkist vol Groot-Nederlandse herinnering
Auteur: Ludo Beheydt
Op een schitterend domein in Bornem, aan het grootste meer van België, ligt een kasteel dat de herinnering oproept aan de Opstand in de Nederlanden en in een museale omgeving de hedendaagse bezoeker onderdompelt in de leefwereld van de Spaanse adellijke familie Coloma, die in 1586 het domein en het kasteel aankocht, die later in handen kwamen van de adellijke familie van Marnix van Sint-Aldegonde. Het enorme domein aan de oever van een dode arm van de Schelde ligt er op een late augustusmiddag idyllisch bij onder een wolkenhemel waar af en toe de zon doorheen priemt.
Column | De Nederlandse Kerk in Londen
De allereerste kerk ter wereld met kerkdiensten in het Nederlands
Auteur: Bertjan van de Lagemaat
Sinds 1 oktober ben ik weg uit Nederland. Ik ben nu over daar, zoals ik een verengelst Nederlands jongetje in de kerk laatst hoorde zeggen. Ik ben neergestreken in een metropool aan de andere kant van de Noordzee. Iedere dag beweeg ik me via de ondergrondse door Londen. Van Waterloo Station reis ik naar Bank. Daar baan ik mij tussen de stroom van donkerblauwe pakken een weg naar boven. Stay on the right, walk on the left. Ik passeer mannen en vrouwen die in allerlei talen in een mobiele telefoon babbelen. Ik wandel de Bank of England voorbij en duik dan naar links een verscholen hofje in. Daar ligt Austin Friars, de thuishaven van de Nederlandse Kerk.
Burgerwetenschap als breekijzer voor een nieuwe taalgeschiedenis
Auteurs: Iris Van de Voorde & Rik Vosters
Historische sociolinguïstiek
De geschiedschrijving van de Nederlandse taal baseert zich vandaag meer dan ooit op een rijk arsenaal van bronnen: om te weten te komen hoe het Nederlands er in het verleden uitzag, gaan we niet alleen uit van traditionele bronnen, zoals grote literaire werken of middeleeuwse oorkondes, maar kijken we ook steeds meer naar minder formele, handgeschreven teksten, zoals dagboeken en brieven, vaak van gewone mannen en vrouwen die nooit de ambitie hadden om in latere eeuwen gelezen te worden. Hoe breder het gamma aan bronnen dat we kunnen bestuderen, hoe rijker en dieper ons inzicht in de taalgeschiedenis wordt.
Gedeelde kwaliteitszorg in het hoger onderwijs
Auteur: Ann Verreth
Hoewel hij niet zo in de smaak viel bij de Belgen, zou Willem I, als hij nu nog leefde, wellicht een trendsetter genoemd worden. Het eerste kwart van de negentiende eeuw kleurde onder zijn bewind oranje van in het noorden van Nederland tot in het zuiden van Luxemburg. We houden er in Vlaanderen de Universiteit Gent aan over. De Nederlandse taal moest in het onderwijs een bindmiddel worden tussen de regio’s. En dat is ze tot op vandaag nog steeds. Het duurde evenwel tot in 2005 voor er een Nederlandstalig samenwerkingsverband op het vlak van kwaliteitszorg in het hoger onderwijs in Vlaanderen en Nederland werd opgericht: de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO). Intussen mag de NVAO in Den Haag dertien kaarsjes uitblazen.
Internationalisering kan zonder complete verengelsing
Auteur: Rint Sybesma
De toenemende verengelsing van het hoger onderwijs is niet in het belang van de Nederlandstalige student (opeens krijgt hij/zij onderwijs in een andere dan de eigen taal, waardoor er van alles langs hem/haar heen gaat), noch in dat van de Nederlandse en Vlaamse samenleving (er wordt een elite opgesteld die zich alleen nog kan uitdrukken in een andere taal dan die van de rest van het land) en is bovendien slecht voor het Nederlands als cultuurtaal. Dat laatste komt door de olievlekwerking die ervan uitgaat. Als er in het hoger onderwijs alleen nog maar in het Engels wordt lesgegeven, zal, omdat ouders altijd willen dat hun kinderen goed beslagen ten ijs komen als ze aan een universitaire studie beginnen, het middelbaar onderwijs niet anders kunnen dan ook over te schakelen op het Engels, waarna ook het basisonderwijs niet achter zal kunnen blijven, enzovoort. Het is om al deze redenen zaak dat de verengelsing van het hoger onderwijs een halt wordt toegeroepen.
Europa moet zichtbaar zijn voor de burger
Europa stimuleert grensoverschrijdende samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland
Auteur: Pieter Bellens
27 jaar al stimuleert Europa de grensoverschrijdende samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland op allerlei domeinen door financiële middelen ter beschikking te stellen via het Interreg Vlaanderen-Nederland-programma. Gedeputeerde Peter Bellens van de provincie Antwerpen, lid van het Comité van Toezicht van dit programma, stelt vast dat daarmee in al die jaren al veel mooie dingen werden gerealiseerd en nog steeds in ontwikkeling zijn. Aan beide kanten van de grens hebben de ondernemers de laatste jaren duidelijk de weg naar deze Europese subsidies gevonden en wordt volop ingezet op innovatie. Tegelijk waarschuwt hij ervoor om nbiet alleen in te zetten op technologische innovatie ten nadele van de sociale innovatie. “Je kan bij de burgers alleen maar draagvlak voor Europa ontwikkelen als ze de resultaten ervan ook in hun eigen buurt kunnen zien en er zelf meteen de voordelen van ervaren”, besluit hij.
Denkers, doeners en denkdoeners in de taalwetenschap
Auteur: Pieter A.M. Seuren
Je hebt ze eigenlijk in alle takken van wetenschap, de denkers en de doeners, en dat geldt ook voor de taalwetenschap, waar je bovendien nog de denkdoeners hebt. Maar eerst iets over de denkers en de doeners. De doeners zijn degenen die de woordenboeken en de grammatica’s schrijven: de denkers zijn de theretici, die de grondideeën ontwerpen en de algemene lijnen uitzetten. Dat laatste is natuurlijk nodig om aan het eerste te kunnen beginnen: je kunt niet zomaar aan iemand die niets weet van taalkunde, de opdracht geven een grammatica te schrijven. Voor woordenboeken ligt dat ogenschijnlijk makkelijker, maar vergis je niet: als je dat serieus wilt doen, komt er ook heel wat theorie aan te pas.
Zo nauw steekt dat daar toch niet, of wel?
De impact van taalfouten en tussentaalkenmerken in online advertenties en fora
Auteur: Bernard De Clerck & Chloé Lybaert
Waar is de tijd? Quality time voor tv met Marcel Van Tilt en Anita Witzier als presentatoren van de taalquiz Tien voor Taal, met daarin steevast de rubriek Zoek de fout. Vandaag hoef je alvast niet naar een programma over taal te kijken, om taalfouten tegen te komen. Ga even online: het internet staat er bol van. Ze zijn talrijk en toch zien we ze niet graag, die fouten. Onderzoek in brieven en persteksten heeft bijvoorbeeld uitgewezen dat taalfouten leiden tot een lagere geloofwaardigheid van de tekst n de auteur. Wegen fouten in een onlineomgeving echter even zwaar door? En hoe zit het eigenlijk mt het gebruik van tussentaalkenmerken in onlineomgevingen? We zochten het een en ander uit.
Plasvriendelijk, ontzooën en #MeToo
De nieuwe woorden van 2017
Auteur: Vivien Waszink
Het jaar is nog niet helemaal om, maar ook in 2017 zijn er tot nu toe al heel veel neologismen, nieuwe woorden, gevormd. In 2016 was treitervlogger ‘iemand die vlogs, videoweblogs, maakt met de bedoeling iemand anders te treiteren’ woord van het jaar bij Van Dale. En het woord samsonseks won in België: een woord dat Van Dale-hoofdredactewur Ton den Boon in zijn dagelijkse rubriek Woord van de dag omschreef als: ‘seks die ouders hebben terwijl hun jeugdige kroost kijkt naar Samson en Gert op de televisie, zodat de tortelduifjes zelf niet gestoord worden tijdens hun minnespel’.
Vijftien eeuwen Nederlands gratis online
De woordenboeken van het Instituut voor de Nederlandse Taal in kaart gebracht
Auteur: Rob Tempelaars
In Nederland is na een ellenlange kabinetsformatie eindelijk een regeerakkoord gesloten. Daarin staat: “‘Open science’ en ‘open access’ worden de norm in wetenschappelijk onderzoek.” Dat betekent onder andere dat met overheidsgeld gefinancierde wetenschappelijke projecten voor iedereen gratis toegankelijk moeten zijn. De wetenschappelijke woordenboeken van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT), sinds 2016 de opvolger van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL), zijn dat al jaren: iedereen kan online vrijelijk zoeken in vijftien eeuwen Nederlands. In dit artikel geven we een overzichtje van al die rijkdom.
Kroniek
Actieteam Grensoverschrijdende Economie en Arbeid
De politieke partijen CDA, CU, D66 en VVD presenteerden op 10 oktober 2017 het regeerakkoord Vertrouwen in de toekomst. Hierin staat dat het kabinet werk gaat maken van het wegnemen van belemmeringen die mensen ervaren in de grensregio’s.
Vlaams-Nederlandse journalistenbeurs
De Nederlandse en Vlaamse overheid hebben samen 22.000 euro beschikbaar gesteld voor diepgravende journalistieke producties over Nederlands-Vlaams gerelateerde thema’s en voor uitwisselingsprojecten. Meer informatie: www.vnjb.eu.
Nieuwe Nederlandse cultuurminister heeft Vlaamse achtergrond
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft deze kabinetsperiode twee ministers: Arie Slob (CU) en Ingrid van Engelshoven (D66). Arie Slob heet officieel Minister voor Basis- en Voortgezet onderwijs en Media (het pakket van voorheen de staatssecretaris). Ingrid van Engelshoven is de minister van Cultuur, Onderwijs en Wetenschap.
Nieuwe directeur Vlaams Cultuurhuis
Bart Govaert (1973) is sinds 1 oktober 2017 de nieuwe directeur van De Brakke Grond. Hij is Mieke Renders opgevolgd, die in juni was vertrokken. Hiervoor was Bart Govaert werkzaam als directeur Cultuur bij de stad Antwerpen.
Nieuwe voorzitter Stichting Zuid-Afrikahuis Nederland
Jan Schinkelshoek wordt de nieuwe voorzitter van de Stichting Zuid-Afrikahuis Nederland. Hij wordt per 6 januari 2018 de opvolger van mr. Jan Donner, die heeft aangegeven na vijftien jaar het voorzitterschap te willen beëindigen.
34e Pacificatielezing in Breda
De Pacificatielezingen vzw uit Gent is uitgegroeid tot een van de pilaren in de Nederlands-Vlaamse culturele samenwerking. Dit jaarlijks terugkerend evenement, dat afwisselend in Breda en Gent plaatsvindt, trekt zo’n 350 bezoekers, alleen geïnteresseerd in de cultuur der Nederlanden en de positie van Nederland en Vlaanderen in Europa.
Zestig jaar Ons Erfdeel
Ons Erfdeel bestaat zestig jaar en ter gelegenheid daarvan organiseerde de Vlaams-Nederlandse instelling in samenwerking met deBuren vier bijeenkomsten om de Staat van de Unie op te maken.
2017: sterfjaar van vijf belangrijke taalkundigen
Hendrik Schultink (3 april 1924-7 januari 2017), Jaap de Rooij (25 oktober 1931-24 augustus 2017), Koen Jaspaert (25 augustus 1956-8 september 2017), Johan Taeldeman (23 december 1943-31 oktober 2017), Maaten Cornelis van den Toorn (4 januari 1929-23 november 2017).
ANV
Stop eens een reader in de schredder
Auteur: Frank Judo
Overal, zelfs in het recente Nederlandse regeerakkoord gaat het over het taalbeleid in het hoger onderwijs. Het nieuwe kabinet wil scherper gaan toezien op de nalleving van de regel dat opleidingen alleen Engelstalig kunnen zijn als dat een toegevoegde waarde heeft, als de kwaiteit voldoende is en als er daarnaast genoeg Nederlandstalige opleidingen bestaan. Ook in de wetenschappelijke wereld wordt het thema vandaag genuanceerder benaderd dan enkele jaren geleden.
Ontmoetingsdag onderwijs; Belgisch & Nederlands Limburg
Studie- en netwerkdag voor het Limburgse onderwijs
Organisatie: ANV, Maasketen Jan van Eyck, Hogeschool PXL dpt. Education
Meer informatie
In memoriam Pim van der Meiden (1941-2017)
In zijn woonplaats Den Haag, op de grens met Scheveningen, is thuis op zondag 24 september 2017 Pim van der Mijden overleden. Van der Meiden was historicus en werkte enige tijd bij de Rijksarchiefdienst. Voor het ANV heeft hij een deel van het archief geordend en opnieuw ingedeeld. Maar Pim van der Meiden had meer verdiensten voor de vereniging.
Visser-Neerlandiaprijs voor Frits Spits
Auteur: René Appel
Vandaag wordt aan Frits Spits de Visser-Neerlandiaprijs 2017 uitgereikt voor zijn belangrijke bijdrage aan het stimuleren en het behoud van de Nederlandse taal en cultuur. “Aan wie anders?”, zou ik willen zeggen, als variant op een Engelstalige frase in een koffiereclame.
Visser-Neerlandiaprijs voor Rick de Leeuw
In zijn nieuwe woonplaats Heks (gemeente Heers) ontving Rick de Leeuw op 16 september 2017 in het kasteel van Hex uit handen van ANV-secretaris Frank Judo de Visser-Neerlandiaprijs. De Nederlandse schrijver, dichter, zanger en presentator is al meer dan dertig jaar cultureel en maatschappelijk actief in Nederland en Vlaanderen.
Leerstoel ANV-Tijmen Knecht-Fonds voltooid
Na vijf academiejaren heeft prof. dr. Arnoud Visser zijn werkzaamheden voor de leerstoel aan de Universiteit Utrecht afgerond. De leerstoel behandelde de circulatie van kennis in en via de vroegmoderne letterkunde in Nederland en Vlaanderen, op diverse niveaus van het onderwijs en gesteund op wetenschappelijk onderzoek.
Boek in de kijker
Twee atlassen van de Nederlandse Taal
Auteur: Peter Debrabandere
Voor mij liggen twee schitterende boeken, elk 1 kg 740 g zwaar, 26 x 33 cm coveroppervlakte. Twee atlassen van de Nederlandse taal: een editie Nederland en een editie Vlaanderen. Het zijn twee uitermate verzorgd uitgegeven en prachtig geïllustreerde boeken met elk zestig hoofdstukken die de Nederlandse taal vanuit alle mogelijke invalshoeken voor de niet taalkundig geschoolde, maar toch in taal geïnteresseerde lezer belichten.
Recensies en signalementen
Als taalkundigen geschiedenis schrijven …
Auteur: Ludo Beheydt
Pieter A.M. Seuren, Excursies in de tijd: Episodes uit de geschiedenis van onze beschaving, Pharos uitgevers, Beilen, 2016.
ISBN 978 90 79399 86 4, 264 pp. Prijs: € 24,90.
Olla vogala in Frankrijk
Auteur: Peter Debrabandere
Wido Bourel, Olla Vogala: Het verhaal van de taal van de Vlamingen, in Frankrijk en elders / L’histoire de la langue des Flamands, en France et ailleurs, Ed. Yoran, Fouesnant.
ISBN 978 2 36747 047 4, 159 pp. Prijs: € 9,-.