Woord vooraf van de hoofdredacteur
Peter Debrabandere

Tentoonstellingen
In het Mauritshuis (Den Haag) loopt de tentoonstelling Zuiderburen: Portretten uit Vlaanderen 1400-1700. Straks opent in Museum Helmond een tentoonstelling van Constantin Meunier, in Museum Belvédère (Heerenveen) een tentoonstelling over het constructivisme in Vlaanderen en Noord-Nederland en in het Frans Halsmuseum (Haarlem) A Global Table, een tentoonstelling over 17-eeuwse Nederlandse en Vlaamse stillevens.

Literaire roadtrip door Nederland en Vlaanderen

Auteur: Jente Rhebergen

Gaat u mee op een literaire roadtrip naar het verste puntje van Afrika? Reis mee aan de hand van hedendaagse Zuid-Afrikaanse schrijvers naar een wereld van woeste landschappen, uitgestrekte boerderijen, drugsoorlogen, avonturiers en een taal die verdacht vertrouwd voelt. 

www.weekvandeafrikaanseroman.nl 

Wablieft? Tuurlijk!
Zuid-Afrikaanse studenten op bezoek in Gent

Auteur: Laura Engels

Elk jaar vindt het Jongerenproject Zuid-Afrika plaats. Het project wordt georganiseerd door het Zuid-Afrikahuis Nederland en de Vlaams-Zuid-Afrikaanse Cultuurstichting in samenwerking met lokale organisaties en gastgezinnen. De bedoeling van de uitwisseling is om Zuid-Afrikaanse en Namibische universiteitsstudenten naar Vlaanderen en Nederland te halen en ze een leerrijke rondreis aan te bieden, waarin de geschiedenis, cultuur en taal van het land centraal staan. Het jaar daarna wordt ook de omgekeerde beweging gemaakt door Vlaamse en Nederlandse studenten naar Zuid-Afrika te doen afreizen. Deze wederkerige beweging heeft als doel om de culturele en vriendschappelijke banden tussen de Lage Landen en Zuid-Afrika te versterken.

Column | De culturele export van Otto van Veen

Auteur: Arnoud Visser

In het Rijksmuseum in Amsterdam hangt een vroegzeventiende-eeuws schilderij dat zowel in stijl als thematiek van opmerkelijk lef getuigt. De voorstelling toont ons stoere Bataven die bij de Rijn een gigantisch leger met Romeinse soldaten verslaan. Op de voorgrond zien we drie Romeinen en een paard ten onder gaan. Een chaotisch Romeins legioen trekt links van hen ten strijde tegen een enorme macht van Bataven aan de oevers van de Rijn. Het schilderij is waarschijnlijk in 1613 gemaakt door Otto van Veen, die zijn naam als schilder volgens de renaissancemode latiniseerde tot Otto Vaenius (1557-1626). Het is onderdeel van een serie van in totaal twaalf panelen over de opstand van de Bataven, die Van Veen had gemaakt in opdracht van de Staten-Generaal, het centrale overlegorgaan in de nieuwe Republiek der Verenigde Provincies.

Mechelen-Helmond, een Vlaams-Nederlandse stedenband

Auteur: Bart Somers

Stedenbanden zitten sinds meerdere jaren in lastig vaarwater. Vooral de soms exotische, letterlijk vergezochte bestemmingen waarmee steden van bij ons gejumeleerd waren, deden steeds meer wenkbrauwen fronsen. De kritiek heeft in elk geval wel geleid tot een rationalisering van het aantal stedenbanden en tot meer focus bij bestaande of nieuwe jumelages en andere vormen van internationale samenwerking tussen lokale besturen. Er moet vandaag aantoonbare meerwaarde zijn voor gejumeleerde steden of gemeentes. Als burgemeester sta ik achter die maatschappelijke eis. Als men ons vraagt wat het opbrengt, mogen we niet met de mond vol tanden staan of terugvallen op platitudes of folklore.

Personages moeten in jouw lichaam zitten, anders is het nep
Kader Abdolah gaat in geprek over culturele toe-eigening en een nieuwe literatuur voor Europa

Auteur: Heleen Debeuckelaere

Kader Abdolahs bekendste boek (Het huis van de Moskee, 2005) werd in 2007 verkozen tot het op één na beste Nederlandstalige boek aller tijden. De schrijver die met een boek over een familie in Iran zoiets gedaan kreeg, is dan ook de ideale gesprekspartner om te spreken over culturele toe-eigening en representatie van etnische culturele minderheden in de Nederlandstalige literatuur. Op een milde zomerdag trok schrijfster Heleen Debeucklaere (29) naar Delft om hem uit te horen over vrijheid, authenticiteit en politiek schrijven: “Authenticiteit was blank. Maar opeens komen de Surinamers, de Turken, de Marokkanen, de migranten en zij brengen een ander soort authenticiteit met zich mee.”

Lees het hele interview.

Tussen stelen en representeren

Auteur: Heleen Debeuckelaere

Cultural appropriation of culturele toe-eigening is sinds een aantal jaren hoe langer hoe meer een twistpunt geworden in de scheppende kunsten. Van de popdeuntjes van Justin Bieber tot de literatuurwereld, steeds vaker gaan er stemmen op die stelen of het verkeerdelijk representeren van zogenaamd ‘andere’ culturen aankaarten. Maar waar gaat het hier eigenlijk over? Wat is culturele toe-eigening en waar ligt de grens tussen literaire vrijheid en diefstal?

Column | Van Nederland naar Canada
Waar een rechtenstudie in Leiden toe kan leiden …

Auteur: Irene M. Bakker

Na mijn rechtenstudie in Leiden en New York kwam ik meer dan dertig jaar geleden terecht in Calgary (Canada) als landed immigrant. Ik kreeg er een goede baan bij de Netherlands Investment Company of Canada Limited. Ruim 21 jaar geleden werd ik benaderd voor de functie van Honorair Consul der Nederlanden in het zuiden van de provincie Alberta (in het westen van Canada). Natuurlijk was ik direct vereerd door het verzoek! Ik moest officieel een sollicitatiebrief indienen bij de koningin.

Grisailles en ‘witjes’: een artistieke specialiteit van de Nederlanden 

Auteur: Ludo Beheydt

Bekijk even de sublieme bedriegerij hieronder. Het is een meesterwerk van de achttiende-eeuwse Nederlandse schilder Jacob de Wit (1695-1754). Een bedriegerij? Ja, maar ook een meesterstuk, want wat u hier voor ogen krijgt, is niet een stenen reliëf, maar een olieverfschilderij van een stenen reliëf in tinten van wit en grijs. De 3D-illusie is helemaal het resultaat van het buitengewone kunstenaarschap van De Wit. De techniek die hij hanteert, wordt grisaille genoemd. Het gaat immers om een schilderij in grijswaarden. Vandaar wellicht dat men soms ook spreekt van grauwschildering.

Grensfietsen
Met de fiets van Aken naar Cadzand

Auteur: Vincent Wever

Grenzen: ze zijn er altijd geweest. Maar de betekenis verschilt per plaats en per tijd. Om aan den lijve te ondervinden wat de grens vandaag de dag betekent, besloot ik de Nederlandse grens per fiets te verkennen. Zo ook de grens tussen Nederland en België (en dus grotendeels Vlaanderen). Een tipje van de sluier: ja, Baarle was even puzzelen.

Van Nieuwe Statenzijl in het uiterste noordoosten van Nederland naar Cadzand aan de Noordzeekust zakte journalist Vincent Wever (1980), meestal in gezelschap, in dagetappes van station naar station de Nederlandse grens af. Er waren slechts twee uitgangspunten: zo dicht mogelijk bij de grens blijven (indien enigszins befietsbaar), zonder twee keer op dezelfde plek uit te komen. Het project startte in 2015. In augustus 2017 was de eerste verkenning compleet. Het doel is een boek en een app waarmee mensen zelf (delen van) de route zelf kunnen ervaren.

Meer informatie: www.grensfietsen.nl

Zuid-Nederlanders vluchten naar het Noorden
Antonius Temmerman Fabri (1547-1582), een medeplichtige biechtvader

Auteur: Wido Bourel

Als vierde en laatste tekst uit mijn reeks Zuid-Nederlanders vluchten naar het Noorden maak ik een uitzondering door een Zuid-Nederlandse tegenstander van Willem van Oranje als onderwerp te kiezen en niet een protestantse vluchteling. Wat volgt, is het verhaal van de dramatische lotgevallen van een pater dominicaan, betrokken bij een mislukte moordpoging op prins Willem van Oranje op 18 maart 1582.

Neerlands eerste volkslied
Een geschiedenis van vreemde smetten

Auteur: Ruud Poortier

8 april 2017 is u waarschijnlijk onopgemerkt voorbijgegaan. Geen feestelijke herdenking, geen televisieserie of documentair artikel in een gerenommeerde krant. Niemand die erbij stilstond dat 200 jaar eerder (waarschijnlijk) voor het eerst in het openbaar een Nederlands nationaal volkslied klonk: Wien Neerlands bloed in d’aders vloeit. Gezongen door 80 Rotterdamse schoolkinderen onder leiding van hun meester Matthijs Mensing in de Wijnstraat, voor het huis Hendrik Tollens (1780-1856), de schrijver van deze historische woorden.

Namibiës ontspannen omgang met het Afrikaans

Auteur: Joris Cornelissen

In de media is de blik regelmatig gericht op het grote Zuid-Afrika. Het land dat velen van ons fascineert, bindt en soms afstoot. Die fascinatie geldt ook voor mijzelf. Een van de opvallende dingen tijdens mijn bezoeken aan Zuid-Afrika vind ik dat je regelmatig Zuid-Afrikanen tegenkomt die Namibië aanprijzen. Namibië, het kleinere broertje van Zuid-Afrika met hoofdstad Windhoek. Kleiner broertje omdat het land weliswaar groot is in oppervlak meer slechts 2,5 miljoen inwoners telt, kleiner broertje omdat het een apartheidsverleden deelt met Zuid-Afrika, kleiner broertje omdat het deels verbonden is met dezelfde VOC-geschiedenis aan de Kaap, én omdat de situatie van het Afrikaans in Namibië overeenkomst met die in Zuid-Afrika. Of toch niet? Kortom, de hoogste tijd om de blik eens te richten op dit mooie, relatief veilige land aan de noordwestgrens van Zuid-Afrika.

Lees het hele artikel.

Column | Ja is nee

Auteur: Wabke Waaijer

Dat een vreemde taal spreken meer inhoudt dan letterlijk vertalen, wist filosoof Ludwig Wittgenstein prachtig te benoemen in zijn Filosofische onderzoekingen. Er is geen een/op/eenrelatie tussen taal en werkelijkheid, want iedere taal vormt een wereld op zich. Betekenis ontstaat volgens Wittgenstein door het gebruik en de regels die daaruit voortvloeien. Vandaar dat mijn Russische studenten – ik doceer Nederlands op de Moskouse Linguïstische Staatsuniversiteit – altijd enthousiast ja knikken en ja zeggen, als ze nee bedoelen, bijvoorbeeld als ik vraag: “Jullie zijn zeker nog niet klaar met de opdracht?” Eigenlijk zouden ze dan nee moeten zeggen, want in het Nederlands antwoord je met nee op een ontkennende vraag, ook al is die ontkenning juist. Dit is vreemd voor Russische studenten die in het Russisch gewend zijn om zo’n vraag met ja te beantwoorden.

Etymologie | Pannenkoeken

Auteur: Frans Debrabandere

Voor de bekende pannenkoek is uitleg over betekenis en etymologie hier wel overbodig. Elke Nederlander, zowel in Noord als in Zuid, kent het woord en de koek, al ergert hij zich aan die gekke spelling. Ik had dan ook verwacht – en zelfs stiekem gehoopt – dat die n een dode letter zou blijven. Maar zelfs de horeca spelt gedwee pannenkoek, zeker in België, want daar is een spellingfout veel erger dan een taalfout.

Duidelijker dan duidelijk, ook bij politici 

Auteur: Alex Wethlij

In Neerlandia (2015, nr. 4, pp. 35-36) heb ik iets geschreven over Helder, duidelijk en klaar, met helder in de betekenis ‘gemakkelijk te doorzien’ (Van Dale, p. 1353), dus ‘begrijpelijk’. Ik heb deze synoniemen behandeld als concurrenten van elkaar en meen te hebben aangetoond dat het al jaren, vooral in Nederland, het woord helder is dat furore maakt, en dat politici zich daarbij niet onbetuigd laten.

Het Instituut voor de Nederlandse Taal wordt een echte schatkamer
Uit een gesprek met Frieda Steurs, de nieuwe directeur van het INT 

Auteur: Dick Wortel

Het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) bestaat niet meer. Maar er is een waardige opvolger: het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT). Tijd voor een gesprek met de Vlaamse directeur, prof. dr. Frieda Steurs. Nederland bevalt haar goed: “Ik heb altijd enorm veel van Nederland gehouden. Mijn ouders namen mij veel mee naar Nederland. We deden heel veel daguitstapjes toen ik een kind was. In mijn studietijd werd ik door mijn Nederlandse promotor voor de leeuwen geworpen en moest ik direct in Nederland lezingen komen geven. Na mijn promotie heb ik in Nederland in heel veel commissies gezeten van de Taalunie en andere instellingen. Dus ik ken Nederland vrij goed”. Over wat er gebeurt, en vooral over de toekomstplannen, praten wij in de kamer van de directeur in Leiden.

Over Masscheroen en Macron

Auteur: Frans Debrabandere

Aan het Nederlandse woord masker beantwoordt in het Frans masque. Het gaat terug op Laatlatijn masca ’tovenares, spook, duivel’, met de grondbetekenis ‘zwart’. Het woord werd uitgebreid tot maskara, in Italiaans maschera ‘masker’, Spaans mascara ‘zwartsel, roet, masker’, Portugees mascara ‘vlek’. Dat werd ons woord masker. Een masker was dus oorspronkelijk een zwartgemaakt gezicht. Zwart stond in verband met tovenarij, de zwarte kunst, en met de duivel.

Recensies en signalementen

De taalindustrie
Auteur: Marianne van Scherpenzeel
Frieda Steurs, Taal is business: Taal, de turbo naar economisch succes!, Scriptum, Schiedam, 2016.
ISBN 978 94 6319 0220, 222 pp. Prijs: € 24,95.

Alleen in u – o koning – geloven wij nog
Auteur: Kristin De Winter
Guy Leemans, Raf Praet, Luc Vandeweyer & Frans-Jos Verdoodt (red.),  “Alleen in u – o koning – geloven wij nog”. Open brieven van de Vlaamse Frontbeweging tijdens de Eerste Wereldoorlog, Peristyle, Antwerpen, 2017.
ISBN 978 90 8268 400, 384 pp. Prijs: € 29,95.

Vlaamse identiteit in een sputterend Europa
Auteur: Ludo Beheydt
Hans Vandevoorde (red.), Hoe Vlaming te zijn? Zes teksten van August Vermeylen en Jozef Deleu, Polis, Kalmthoudt, 2017.
ISBN 978 94 6310 239 1, 175 pp. Prijs: € 22,50.

De stadhouder, een Nederlands fenomeen
Auteur: Frank Judo
Arnoud van Cruyningen, Stadhouders in de Nederlanden. Van Holland tot Vlaanderen 1448-1879, Omniboek, Utrecht, 2017.
OSBN 978 94 0190 0923 5, 240 pp. Prijs: € 19,99.

Die aan ’t verleden raakt, kan altijd toveren
Auteur: Frank Judo
Karin Arijs, Vormen van regionaal bewustzijn en nationale identiteit in Belgisch- en Nederlands-Limburg, 1866-1938, (Maaslandse Monografieën, 82), Verloren, Hilversum, 2017.
ISBN 978 90 8704 648 4, 237 pp. Prijs: € 25.

Kroniek

Vlaanderen presenteert nieuwe strategienota Nederland
Steunen op concurrentiekracht van de Delta, zo heet de tweede strategienota van de Vlaamse Regering, waarmee ze verder op weg gaat naar het jaar 2050. In dat jaar wenst de Vlaamse Regering een sociaal, open, veerkrachtig en internationaal Vlaanderen dat op een slimme, innovatieve en duurzame manier welvaart en welzijn creëert en waarin iedereen meetelt.
De integrale tekst is te downloaden.

Universiteit Gent lanceert Leerstoel Zuid-Afrika op colloquium Afrikaans
Op het Vierde colloquium over het Afrikaans op 10 en 11 oktober 2017 van de Universiteit Gent wordt op de eerste dag de leerstoel Zuid-Afrika: Talen, Literaturen, Cultuur en Maatschappij ingesteld. De inaugurele rede wordt gehouden door prof. Hein Willemse van de Universiteit van Pretoria.
Het volledige programma van het tweedaagse colloquium is gepubliceerd op:
http://www.afrikaans.ugent.be/colloquium-2017/programma

Pacificatielezing 2017
Prof. dr. Frank Vandenbroucke houdt op zaterdag 11 november 2017 in Breda de vierendertigste Pacificatielezing.
Meer informatie op: http://www.pacificatielezingen.org

Op 9 augustus 2017 is de stichter van de Pacificatielezingen Lode Verhaegen overleden. Gedurende tien jaar was Lode Verhaegen de voorman en voorzitter van de vereniging en hij bleef tot het laatst actief lid.

Economische groei in Nederland en België: een vergelijking
Je kunt je afvragen wat het beste is in tijden van crisis: wel of niet besparen? Bij het uitbreken van de financiële (en economische) crisis in 2008, besloot Nederland flink te saneren en orde op zaken te stellen. België deed dat niet.

De Vlaamse kusttram wordt niet doorgetrokken naar Nederland
De kusttram tussen Knokke en De Panne zal niet worden doorgetrokken naar Breskens in Zeeuws-Vlaanderen. Provinciale Staten Zeeland heeft door bureau Ecorys laten onderzoeken of het doortrekken van de tram kans van slagen zou hebben. Dat is niet zo.

ANV

Nieuwe strategienota Vlaanderen-Nederland | Samenwerken, overal waar het mogelijk is
Het klinkt als een slogan die het Algemeen-Nederlands Verbond had kunnen uitvinden, maar we moeten het deemoedig erkennen: ook als de woorden van ons zijn, is de gedachte afkomstig van de Vlaamse Regering, die recent haar nieuwe Strategienotitie Vlaanderen-Nederland: “Steunen op de concurrentiekracht van de Delta” voorstelde. Zo’n nota is tegelijkertijd fundamenteel en courant. Nederland is niet het enige land dat kan bogen op een strategische analyse vanwege de Vlaamse overheid. Die eer deelt het onder meer met Duitsland, de Verenigde Staten, Zuid-Afrika en zelfs Malawi en Mozambique. Het bijzondere karakter van de Nederlands-Vlaamse samenwerking hangt dus zeker niet af van dit document maar wel van de uitwerking die de Vlaamse overheid eraan wil geven.

Lieke Kézér wint ANV Debutantenprijs 2017
Lieke Kézér heeft met haar boek De afwezigen (De Arbeiderspers) de ANV Debutantenprijs 2017 gewonnen. Op 2 juli 2017 ontving zij in het auditorium van het Dordrechts Museum de bijbehorende cheque van 7500 euro uit handen van Wim van Gelder, toen vicevoorzitter van het ANV, hoofdsponsor van de ANV Debutantenprijs. De prijs is een initiatief van DordtLiterair.

Leesclub voor ANV-Debutantenprijs
Het ANV zoekt lezers voor de editie van 2018. Een vakjury nomineert uit alle oorspronkelijk Nederlandstalige fictiedebuten uit het voorgaande kalenderjaar een longlist en vervolgens een shortlist van drie titels. Nog voordat de drie titels bekend worden gemaakt, kunnen lezers kenbaar maken mee te willen stemmen voor de winnaar. Dat gebeurt door middel van een gemotiveerd oordeel over de drie genomineerde boeken. Het ANV richt een leesclub op om de boeken te bespreken. Hiervoor komt de club een dag in Roosendaal en/of Antwerpen bij elkaar. Hieraan zijn geen kosten verbonden. Deelnemers kunnen de genomineerde titels lenen bij het ANV. Voor de editie van 2018 hebben verschillende uitgeverijen alweer boeken toegestuurd. Dat kan tot 31 december 2018. Op de website van de ANV Debutantenprijs wordt een lijst bijgehouden van de ingezonden debuten met daarbij aangemerkt of ze door zijn naar de longlist. Wilt u meedoen met de leesclub, stuurt u dan een e-mail naar info@anv.nl

Oud-ANV-penningmeester Jan Kok krijgt onderscheiding
Uit handen van burgemeester Klaas Tigelaar kreeg Jan Kok (ANV-penningmeester 1996-2004) op woensdag 16 augustus 2017 de gemeentelijke onderscheiding UBU Leidschendam-Voorburg overhandigd. UBU is een beeldje gemaakt door de bekende Haagse kunstenaar Jan Snoeck. Jan Kok verdiende de onderscheiding voor zijn inzet als penningmeester van de Stichting Christiaan Huygensprijs  gedurende 17 jaar. In die functie heeft hij o.a. het initiatief genomen voor het financieel mogelijk maken van de restauratie van een van de grisailles van Huize Hofwijck, de plek waar Constantijn en Christiaan Huygens hebben gewoond.

Algemene Vergadering 2017
Op zaterdag 24 juni 2017 werd in de sociëteit Het Meisjeshuis in Delft de jaarlijkse algemene vergadering gehouden. Het jaarverslag 2016, de financiële verslagen 2016 van het ANV en de Stichting ANV-fondsen, en de begroting 2018 werden vastgesteld. Ook de contributie voor 2018 werd vastgesteld. De bedragen blijven gelijk aan die van 2017. Afscheid werd genomen van Rudi Crombeen, die vier jaar lang het penningmeesterschap vervulde. Wegens drukke werkzaamheden wilde hij niet voor vier jaar bijtekenen. Paul Steegers trad na de volledige zittingstermijn van acht jaar terug. Als bestuurslid werden benoemd: Bart van Raaij en Wium van Zyl.

Nelly Maes draagt voorzitterschap over
Voorzitter Nelly Maes heeft het stokje overgedragen aan Wim van Gelder. Met een groot verenigingshart heeft ze het ANV enkele jaren passievol geleid. Voordat Nelly Maes de politiek inging was ze geschiedenisdocent. Dat verklaart haar gedrevenheid om het ANV met activiteiten en initiatieven een rol te laten spelen bij de herdenking van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in 2015. Nu vindt Nelly Maes het tijd om een stapje terug te doen, maar zich nog wel als bestuurslid verder in te zetten voor het ANV.

Nieuwe samenstelling Dagelijks Bestuur
Wim van Gelder, voorzitter
Gui Van Gorp, vicevoorzitter
Frank Judo, secretaris
Bart van Raaij, penningmeester.

Elkaar ontmoeten op een golfinterland
Auteur: Jan Noblesse
Het jaarlijkse golftoernooi Vlaanderen-Nederland was dit jaar aan zijn 27e editie toe. Het is een feest van gezelligheid, van vrienden die elkaar weer ontmoeten. Plaats van het gebeuren: de Brabantse Golf in Melsbroek. Eerst zijn er twee kwalificatiedagen, dan volgt op de 3e dag de finale.

Uitreiking Visser-Neerlandiaprijs aan Frits Spits
Op het congres van Onze Taal wordt op zaterdag 7 oktober 2017 in Utrecht de Visser-Neerlandiaprijs uitgereikt aan Frits Spits. Spits is iedere zaterdag op de Nederlandse radio te horen met zijn programma De Taalstaat. Kaarten voor het congres zijn verkrijgbaar via de website van Onze Taal.

500 jaar reformatie
Auteur: Marianne van Scherpenzeel
Wie niet weet dat 2017 het Lutherjaar is, heeft dit jaar waarschijnlijk op een andere planeet gewoond. De publicatie op 31 oktober 1517 van Maarten Luthers academische stellingen tegen de handel in aflaten is het symbolische begin van de reformatie. Aan die ‘verjaardag’ wordt dit jaar her en der aandacht besteed. Ook het ANV (landenafdeling Vlaanderen) organiseert een themamiddag, met de verrassende titel: Luther en de media van zijn tijd: een toevalstreffer!
Zaterdag 14 oktober 2017, 14.30 uur, Sint-Andries in Antwerpen
Meer informatie